فان (کوههای فان) ، کوهساریست در بین قطارکوههای زرافشان و حصار، در حدود ریانهای پنجکینت و عینی. از وادی درههای ارچمیدان و کشتود (در غرب) تا وادی درههای اسکندر و فان (در شرق) به مسافة 45-50 کم طول کشیده است. کوهها اساساً از آهکسنگ، ورقسنگ، الیورالیت و ریگسنگ ترکیب یافتهاند، که سنّشان به دورههای سیلور و دیوان منسوبند. در کوههای فان، مخصوصاً در قسم مرکزی آن، قلّههای بلند نوکتیز بسیارند؛ چمترّه-5489 م (از روی معلوماتهای دیگر 5487 و 5494 م) ، غنزة کلان-5415 م، چپدره-5304 م، بادخانه-5300 م، مسکو-5183 م، غنة خرد-5031 م و غیره. قلّههای بلند تمام سال برفپوشند؛ در نشیبی آنها پیریخهای نه چندان کلان (امت، چمترغه و غیره) موجودند.
به توفیل اغبههای بلند الاوالدّین، قزناق و امشوت (بیش از 4000 م) از وادی کشتود به وادی فان و اسکندرکول راه پیادهگرد هست. در فان قریب 30 کول (اسکندرکول، کول کلان، چقورک، الا، الاوالدّین و غیره) موجود است. از فان رودهای بسیاری جاری میشوند (کلانترینشان پسرود، سریمه، ارغ، عوریچ، امشوت). جا-جای نشیبی کوهها ارچهزار و علفزارند. در درهها ضربید، زیرک، نسترن، قات، موششه (مشال) ، غوش، خامه، چیتن، یخک و غیره میرویند. فان یکی از گوشههای خوشمنظر کوهسار تاجیکستان، موضع دوستداشتة سییاهان و کهنوردان است.
ک. وزیراف.