قزاقستان

قزاقستان، ریسپوبلیکة ساویتی ساتسیلیستی (قزق ساویتتیک سادیلیستیک ریسپوبلیکسы، کزخستن) ، در جن. غرب قسم آسیاگی ا.ج.ش.س. واقع بوده، با ختایی دمسرهد است. مساح. 2717، 3 هز. کم3. اهالی‌اش 16028 هز. نف. (1986) ، قزاقها، روسها، اکراینیها، نیمیسها، تاتارها، ازبیکها، ایغورها و دیگ. اهالی شهری-57 % 19 ولایت، 221 ریان، 83 شهر و 204 پتش دارد. پایتختش ش. المه‌اتا. قسم غربی ریسپوبلیکه را پستیهای نزد-کسپیی و توران، مرکزی را تلستان قزاقستان، شمالی را کنار جنوبی همواری سیبری غربی، قسمهای شرقی و جن. شرقی را سیستم ک-های آلتایی، تربگتایی، التاو جنگر و تیانشان اشغال کرده‌اند. اقلیمش نهایت کانتینینتیست. هرار. میانة ینو. از-18س در شمال تا-زت در جنوب. ژوئیه 19°س در شمال، 28-زا’س در جنوب. بارشات سالانه در شمال تا 300 م، در بیابان کمتر ه‌ا 100 مّ، در کوهها تا 1600 مّ. دریاهای کلانترین: ارتыش، اورال، چو، سر؛ کول بلخش، قسماً ب-های ارل و کسپیی. خاک حدود ق. سییاه، خرمایی، بر، خاکستررنگ، دارچینی. اساساً رستنیهای دشتی و بیابانی می‌رویند.

جمعیّت صنفی در حدود حاضرة ق. در ا-های 2-1 تا م. به وجود آمده است (اتّحاد دولت کنگیوی). در میانة ا-های 6-8 خاقانی ترک، دولتهای تورگشها-و درلوجها، در ا-های 9-12 دولتهای آغوزها، قراخانیان وجود داشته‌اند. در ا. 11-اوّ-ا. 13 به این سرزمین سلجوقیان، کیدانیان و مغولها تاختند. آخ. ا. 15 خانی قزاق به وجود آمد، که آن به جزها تقسیم شده بود. در اوّ. ا. 16 خلقیت قزاق اساساً تشکّل یافت. در ا. 18 جزهای خرد و میانه، در س-های 60 ا. 19 جز کلان اختیاراً تابعیت روسیه را قبول کردند. در آخ. ا. 19-ابت. ا. 20 اوّلین کروجاکهای س.-د. به وجود آمدند. محنتکشان ق. در ریف-1905-07، شوریش س. 1916-ا آسیای میانه، ریف. فوریه و ریف. اکتبر (1917) اشتراک کرده‌اند. حاکمیت ساویتی در سراسر ق. از نایب. 1917 تا فیور. 1918 برپا کرده شد. مارت 1920 جنگ گرجدنی قطع گردید. 26 اوگ. 1920 در هیت رسفسر رسّ قیرغ. تأسیس یافته، 19 اپر. 1925 رسّ قز. نام گرفت. س-های 1921-22 اصلاحات آب و زمن گذرانیده شد. از 5 دیک. 1936  چون ریسپوبلیکة اتّفاقی به هیت ا.ج.ش.س. داخل گردید. با آردینهای لنین (1956، 1979، 1982) ، روالیوتسیة اکتبر (1970) ، دوستی خلقها (1972) مکافاتانیده شده است.

پرتیة کمونیستی ق. سال 1937         تأسیس یافته است. 1 ینو. 1986 شمارة اعضایان پرتیه 775992 نف. و نامزدها به اعضاگی پرتیه 34784 نف. بود؛ اعضایان کُمسومول-2527309 نف. ، اعضایان اتّفاقهای کسبه-7337546 نف.

در نتیجة دگرگونسازیهای ساتسیلیستی ق. به ریسپوبلیکة اندوستریوی و خ. ق.-اش کالّیکتیوی مترقّی تبدل یافت. محصولات صناعت س. 1979 نسبت به س. 1940-م 31 مراتبه افزود. معدنهای رنگه، متالهای نادر، انگشت، نیفت (منقیشلاق ایمبه) ، گاز طبیعی، معدن آهن (کانهای ساکالاو، سربه‌ای و لیسکاو) ، معدنهای خرامیت، منگن و فسفریت استخراج می‌کنند. ست. الکترن آبی کلان (در ارتыش) ، ست-های الکتری حرارتی در درگنده، چمکینت و. غ؛ استحصال انرژیة الکتریک 74، 6 ملرد کوت’س (1984). ساحه‌های مهم صناعتش: متالورگیة رنگه (در بلخش، دیزدازگن، است-کمیناگارسک، لیینینگارسک، چمکینت و غ .) ، متالورگیة سیاه (تیمیرتاو، آق تپّه، ارمک) ، ماشینسازی گوناگون (المه‌اتا، کرگنده، پاولادر) ، صناعت ق. شیمی (نوریهای مینیرلی، کیسلاتة سلفور، نخ و ریسمان شیمیایی در قراتاو، چمکینت، دمبول و دیگ. جایها، استحصال مصالح بناکاری، صناعت سبک، خوراکواری (کارخانه‌های گشت و شیر، قند، ماهی، روغنکشی و غ -) ‘. در نتیجة کارم نمودن زمینهای نو و بیکارخوابیده (1954-00) ق. به یکی از ناحیه‌های کلان غلّه‌کاری ا.ج.ش.س. تبدل یافت. محصولات عمومی خ. ق، س. 1979 نسبت به س. 1940-م 7، 6 مراتبه افزود. میدان کشتزار 36 ملن گه: زیمینهای آبی 1، 9 ملن پ (1984) ، اساساً در ق.-ا جنوبی 1 ینو. 1985 در ق. 2139 ساوخاز، 394 کالخوز و 18 ارتیل ماهیگیری بود. زراعتهای خ. ق .: گندم، جو، جوارکمکّه، شالی، ارزن، آفتاب‌پرست، زغیر، خردل، لبلبو قند، پخته (در ویل. چمکینت) ، سبزه‌وات، زراعتهای پالیزی و خوراک چاروا. باغ و تاکزارها اساساً در ویل-های چمکینت و المه‌اتا موجودند. چارواداری و پرّندپروری ساحه‌های مهمّ خ. ق. می‌باشند. مخصوصاً گوسفندپروری (از جمله گوسفند قراقولی) ترقّی کرده است. اینچنین گاو، خوک، اشتر، اسپ می‌پرورند. تول عمومی ر. آ. 14، 3 هز. کم، راههای اتومبیلگرد 97، 3 هز. کم. در ب. کسپیی، ب. ارل، کول بلخش، د-های ارتыش، سر، اورال کشتیرانی می‌کنند. در ق. کاسمادرام بیکانور واقع است.

س. 1979 به 1000 کس مشغول کار خ. ق. 807 کس معلومات آل و میاندار راست می‌آمد. در سال دانش 1979/80 در 53 دانشکدة عالی 251 هز. استودینت، در 231 مکتب میانة مخصوص 260، 2 هز. طلبه می‌خواند. اف (تأسیسش 1946) موجود. 29 تئاتر دارد. س. 1979 به هر 10 هز. کس 30، 8 دُختُر راست می‌آمد.

خریته درصد. 256-257.