خورما

خورما، نخل، درخت خرم آ (dioapyros) ، یک نوع درخت خزان‌ریز و میوة آن را گویند، که در ناحیه‌های سوبتراپیکی و تراپی­کی می‌روید. موافق تصنیفات باتنیکی جنس درختیست از عایلة آبنوسیها. اساساً در آسیای جنوبی (تقر، 200 نمود) معمول است. در ا.ج.ش.س. 3 نمود xورما می‌روید.

خورمای کوکزی (d. lotus). بلن­دی درختش تا 16 م، برگش درازرویه، گلش میده، میوه‌اش مدوّر (دیمیترش تا 2 سم) ، نارنجی زردتاب، خردنباب. خرمای خشک بیش از 40% قند دارد. از هر بیخش تا 80 کگ حاصل می‌گیرند. به خنکی  تا-25س تاب می‌آورد. نهال خسکش برای پیوند کردن ا xورمای شرقی خیلی موافق است. در ا.ج.ش.س. (کوکز، آسیای میانه) خرمای خودروی کوکزی را می‌پرورند. تاجیکان خرمای خودروی را چلونگ می‌گویند. xورمای ویرگینی (d. virginiana). در ا.ج.ش.س. در منطقه‌های سیرنم و خشک سوبتراپیکی می‌روید. درختش خزان‌ریز (تا 20-25 م قد می‌کشد). میوه‌اش لونده (وزنش تا 25 گ)؛ زرد، خیلی خوش‌طعم (40% قند دارد). تر و تازه (بعد پختن) می‌خورند. از هر بیخش تا 300 کگ حاصل میغوندارند.

خورمای شرقی (d. kaki) تا 8-12 م  قد می‌کشد. میوه‌اش کلان cیرگوشت، گوناگون‌شکل، زرد نارنجی یا سرخ. در ا.ج.ش.س. خرمای شرقی را اساساً در گرجستان، اینچنین آذربایجان، ساحل ب. سیاه (کشور کرسنادر) ، ناحیه‌های جنوب قریم، رسّ ازبکستان، رسّ تاجیکستان و رسّ ترکمنستان می‌پرورند. از هر گه 180-360 س  حاصل می‌گیرند. درخت کلانش تا  100 کگ میوه می‌دهد. میوة ترو  تازه‌اش بعد پرّه پختن 25% قند، 40 مگ% ویتامین س، آهن، یاد و غیر  دارد. میوه‌اش را بران معالجة بیماریهای معده، کم‌خونی و غیره استفاده می‌برند. در تاجیکستان 2 نوع خرمای شرقی («خیکومی» و «زینج-مر و») به شرایط محل  موتابیق شده است. در انستیتوت تاکو  باغداری و سبزه‌وات‌کاری تاجیکستان یکچند نوع و دورگه‌های خرمارا  رویانیده‌اند، که به خنکی کوتاه‌مدّت پست‌تر از-25* س تاب می‌‌آورند. مخصوصاً نوعهای «شرق»، «گلستان»، «حصاری» در ناخیه‌های مرکزی و جنوبی ریسپوبلیکه‌امان  خوب می‌رویند.                                                                                     ب. مسّاویر.