خیزوران

خیزوران، خیزران، خیزوران، نی هندی، تباشیر، بامب و، بامبوک، یک نوع گیاه خوشه‌دار درختمانندیست، که از آن تباشیر می‌گیرند؛ یک جنس (وmbusa) و زیرایلة گیاههای یکساله و بسیارسالة خوشه‌دار-خیزورانیها (وmbusoidae) را گویند. اکثر هیزورانیها ریشه، پایه دارند. پایة آنها عادتاً چوبمانند و بند-بند می‌شود. خیزورانیهای امیریکة جنوبی (وmbusa) تا 30 م (دیمیتر پایهشان تا 20 سم) و آسیای جنوبی (dendrocalamus) تا 40 م قد می‌کشند. بعضی خیزورانیها در یک شباروز تا 1 م می‌سبزند.

خیزورانیهایی، که پایة چوبمانند دارند، در 30-120 سال یک مراتبه گل می‌کنند و بعد عادتاً نابود می‌شوند (ماناکرپیک)؛ خیزورانیهای دیگر هر سال می‌شوکوفند (پالیکرییک).
تقریبن 50 جنس (600 نمود)-ا خیزورانیها معلومند. اکثر در ناحیه‌های تراپیکی و سوبتراپیکی آسیای جنوب و شرقی، گلجزیرة مله‌ای، اینچنین افریکه و امریکا می‌رویند. در ا.ج.ش.س. (جزیره‌های کوریل، سخلین) نیز یکچند نمود خیزورانیها می‌سبزند. در ساحل بهر سیه (اساساً کوکز) قریب 20 نمود آنها را می‌پرورند. خیزوران گیاه دارویی، آرایشی و تکنیکیست. نظر به گفت ذَکریای راضی و ابوریهان بیرونی از مغخ خیزوران تباشیر می‌گرفته‌اند، که نوعهای گوناگون داشته است و آن را از هندوستان می‌آورده‌اند. ابوعلی‌سینا با تباشیر علّت دل، معده و غیره را طبابت می‌کرده است. از پایة چوبمانند خیزوران خانه، مبل، غولبة آبگذر، سبد و غیره می‌سازند؛ نودة نوخیز و تخمش را در طعام استعمال می‌کنند. مغز نودة خیزوران شیرة شیرین («قند خیزوران») دارد. منوچهری گفته است:
مة زعفران خور ز دست بتی،
ک گویی قضیبیست از خیزوران.
دبیات: گینکول س. گ. ، بمبوک ا اخ کولتوره و ا.ج.ش.س.، بتوم، 1938؛ جیزن رستینیی، تام 5 (1) ، مسکو، 1980.
م. خاجیمتاو.