فاتابیالوژی (از فاتا… و بیولوگیه) ، یک فصل بیولوگیّه را گویند، که تأثیر روشنایی را به ارگانیزم و اهمیت آن را در حیات نباتات، هیوانات و آدم تدقیق میکند. به نمو، انکشاف و فونکسیههای گوناگون ارگانیزمها تأثیر پمودن روشنایی از قدیم
معلم است. در عصرهای 18-19 کشف شدن فتوسنتز، دریافت اساسهای نظریهوی رنگبینی، تصنیفن فاتاتکسیس و غیره به فیتابیالوژی ابتدا گذاشتند. بلی فیتابیالوژی چون یک ساحة مستقل علم نیمة دوّم عصر 20 در نتیجة انکشاف نظریة افکنیشات کونتی (اساس فیزیکی فیتابیالوژی است) ، بیاخیمیه، بیوفیزیکه، فیزیولوژیه و غیره پیدا شد. مسئلههای اساسی آموزیش فیتابیالوژی چنینند: جریان در پیوستهای بیولوگی سنتزشونده ذخیره شدتگ انرژیة آفتاب (فتوسنتز رستنی)؛ تأثیر روشنایی به سنتز مالیکولههای مهمّ بیولوگی (زینة آخرین سنتز بیولوگی کلرافیلّ، پیگمینتها و غیره)؛ تأثیر روشنایی به پیدایش حیات، جریان تحوّلات، موازنت اکولوژی و غیره. برای جریان حادثههای فاتابیالاگی در ارگانیزم موجود بودن پیگمینتها-فاتاریسیپتارها، که در ستروکتورههای مخصوص هوجیروی (کلراپلستهای رستنیهای درجة عالی، خرامتافارهای آبسبز و باکتریهها و غیره) جایی گرفته، روشنایی را انتخاباً فرو میبرند، ضرور است. به پیگمینتها-فاتاریسیپتارهای نباتات کلرافیلّ و حاصلههای گوناگون آن، کراتینایدها، فیکابیلینها، بعضی کافرمینتها و غیره و به پیگمینتهای هیوانات باشد، پیگمینتهای باصره و پوست (میلنین) منسوبند. فیتابیالوژی اساس نظریهوی بلند برداشتن محصول فتوسنتز رستنیهای خواجگی قشلاق، سیرمحصولگردانی هیوانات خواجگی قشلاق، استفادة افکنیشات در عملیة طبّ و مبارزة ضد افلاسی محیط میباشد.
در رسّ تاجیکستان آموزش فیتابیالوژی سالهای اوّل بعد جنگ بزرگ وطنی در ستنسیة بیولوگی پامیر و باغ باتنیکی پامیر آغاز یافت. خاصیتهای فتوسنتز رستنیها در شرایط بلندکوه تدقیق و تأثیر ردیسیة اولترهبنفش به حیات نباتات آموخته شدند. از سال 1960 این جانب مرکز اساسی تدقیقات فاتابیالاگی انستیتوت فیزیولوژیه و بیوفیزیکة رستنیهای آکادمی فنهای رسّ تاجیکستان میباشد. دایر به بعضی مسئلههای فیتابیالوژی (مکانیزمهای علاقهمندی ستدیههای فتوشیمیوی و فیریینتتیوی فتوسنتز وابسته به محصولناکی رستنی و تأثیر افکنیشات لیزری به اپّرت ژنتیکی رستنی و فیزیولوژیة فتوسنتز پخته) در انیویرسیتیت دولتی تاجیکستان و شعبة ژنتیکة عمومی پختة آکادمی فنهای رسّ تاجیکستان نیز تدقیقات میبرند.
دبیات: نسыراف یو. س. ، فتوسنتز ا ژنتیکه کلراپلستاو. م. . 1975؛ کانیف س. و. . والاتاوسکیی ا. د„ فاتابیالوژی، مینسک، 1979.
یو. ا. گللیر.