اتیمالوژی

اتیمالوژی (از یون. etymon-معنای اصلی کلمه و… لوژی) ، یک ساحة زبان‌شناسی، که تاریخ پیدایش کلمه‌ها، ساخت مبدأ، وجه تسمیه و رابطة معنوی آنها را می‌اموزد. این اصطلاح را فیلسوفان دورة عتیقه تقر. 2 هز. سال پیش جاری نموده‌اند. ه. توسطپ متد مقایسوی-تاریخی علاقه‌های مارفیمه‌ها و کلمه‌ها را مویین می‌نماید. ه.-ا زبانهای در اساس متد مقایسوی-تاریخی آموختشده (هندویوراپایی، فننووگاری و غ .) بیشتر انکشاف یافته است؛ ه. به معنای دیگرش نتیجة تدقیقات عاید به تاریخ پیدایش کلمه می‌باشد. مس. ، مویین کردن علاقة کلمه‌های باختن و بازیدن، روزن تاجیکی و rucok-ا یغنابی، علاقة کلمه و مارفیمه‌های «پ»، «پید»، (شیر، روغن، غذا، آذوقه‌) و کلمه‌های «پستان»، «پییابه»، «فربه» و غ. در تدقیقات ایتیمالاگی تغییرات فونتیکی و مارفالاگی کلمه‌ها (مس. ، جاییوزکنی آوازها-«کنار» «کرایی»، «پردیز-«شهریز» (در زبان پهلوی-pahrec) ، «تسپیدن» «تپسیدن») ، از کلمه‌های زبانهای گوناگون ساخته شدنّ یک کلمة مرکّب («چایخانه‌چی»، از کلمة خیتایی «چایی»، تاجیکی-«خانه» و صفّیکس کلمه‌سازی ترکی-«چه») و غ. به نظر گرفته می‌شوند. به واسطة ه. ریشة یگانة کلمه را در یگان عایلة زبانها پیدا کردن ممکن است. مس. ، کلمة «تپّک»، «تپیدن»، «تفته»، «تفتان»، «تفسان»، «تب»، «تاوه» و «تاپیت» روسی از یک ریشه‌اند. تغییرات گوناگون فونتیکی و مارفالاگی را به نظر گرفته ه.-ا کلمه‌های گوناگون از جمل «انگشت» (لیتوانی-anglis، سنکسریت-angarah، روسی-«اگال») ، «کیرم» (در زبانهای پامیری-cirm، روسی «چیرو»، چکی-سیگ و) ، «کارد»، «کورته»، «کلتک» (روسی-«کرایت»، «کرایکه»، «کره‌ای»، «آکرینه»، «کاراتکیی»، «چیرته»، «چیرتیت»، کلمه‌های یونانی و لاتینی «کریزیس»، «کریتیکه»، «دیکریت»، «سیکریت» و غ. ، که معنای ابتدایشان «بریدن»، «ریزه کردن»، «پاره کردن» می‌باشد) په غ. دریافتن ممکن است.

به غیر از ه.-ا علمی باز ه.-ا خلقی وجود دارد، که در آن پیدایش کلمه‌ها در اساس هماهنگی تصادفی آنها به نظر گرفته می‌شود. مس. ، در ه.-ا خلقی کلمة «ده‌مرده» را به «ده» (شماره) و «مرد» جدا می‌کنند، حال آن که این کلمه از dahm-«دانشمند» و martak-«مرد»، «آدم» زبانهای قدیمی ایرانی ترکیب یافته است.

د .: ابه‌یف و. ا. ، آ پرینتسیپخ ایتیمالاگیچیسکاگا اسّلیداونیه، در مجم .؛ واپراسы متدیک سرونیتیلنا-استاریچیسکاگا ازوچینیه اندایوراپییسکیخ یزыکاو. ml، 1956؛ ف ا س م ا ر م. ، ایتیمالاگیچیسکیی سل‌آور روسّکاگا یزыکه، ت، 1-4، م. ، 1964-73؛ ت ر و ب ا چ ا و د. ن. . ایز اسلاوینا-ارنسکیخ لیکسیچیسکیخ آتناشینیی، در مدم. ‘. ایتیمالوژی، 1965، م. ، 1967.

ه. بخاریزاده.