ارج میرزا جلالولممالیک (1874، تبریز-1926، تهران) ، شاعر ایرانی. از عایلة شاهزادة فقیرگشتة قاچار. از خردی به شعرگوی پرداخت. دارالفنون تبریز را ختم نموده، علمهای منطق، فلسفه، معانی و بیان را آموخت. زبانهای عربی، ترکی، فرنسوی و روسیه را از بر کرد و هنر خطّاطی را نیز یاد گرفت. فقیرانه میزیست. س. 1892 به دربار مظفّرودّینشاه به خدمت آمد. در دربار با قصیدههای مدحیهش شهرت پیدا کرد و به لقبهای افتخاری «صدروشّوه را» و «فخروشّوه را» مشرّف شد. ولی شاعر دربار بودن به دل و نیت وهای موافق نبود. س. 1896 دربار را ترک کرده، در ادارههای باجخانه، پلتة سودا، وزارت معارف، ادارة مالیه کار کرد. س-های 1917-24 در مشهد زیسته است. دیوان اشعار ه. م. ، که تقر. 4000 بیت دارد، شعرهای گوناگون لیریکی، هجویی، مثنویهای «عارفنامه»، «زوهره و منوچهر» را در بر میگیرد. در دورة اوج حرکت ملّی آزادیخواهی در اشعار ه. م. حقیقت زندگیی و مهمترین مسئلههای اجتماعی زمان به میان گذاشته شده است. و دورویگی روحانیان را مذمّت میکرد («اشک شیخ») ، بر ضد تعصّب دینی مبارزه میبرد («بشنو، که لطیفة قشنگیست») ، از موقع پست اجتماعی زنهای ایران سخن میگفت («چادر»، «حجاب» و غ .). در مثنوی «عارفنامه» اهل حکمران دور و شاه مورد تنقید قرار گرفتهاند. بهترین شعرهای ه. م. در وصف ماده ر و زن گفته شدهاند («مادر»، «دل مادر» و غ .). مادرنامة ه. م. در تمام ادبیات شرق موقع بلند دارد. ه. م. یکی از اساسگذاران ادبیات بچگانة معاصر فارسیست. و یکچند اثرهای نویسندگان غرب را به فارسی ترجمه کرده است.
اس .: آثاریه منتخب. د. ، 1963)
د .: ویرتیلس ا. ه. . آچیرک استاریه پیرسیدسکایی لیتیرتورы، م. ، 1928؛ واراجییک نه 3. و. ، اریدج میرزه، ا. ، 1961.
م. ملاّاحمداو.