انیرگیتیکه

 انیرگیتیک، یکی از مهمترین ساحه‌های خواجگی خلق بوده، به استحصال و استفادة نوعهای گوناگون انرژیه و ذخیره‌های انرژی (نیفت، گاز، انگشت، انرژیة آب، تارف، ورقسنگ سوزنده، انرژیة اتم، قوّة باد، مدّ و جذر و غ .) مشغول است.

در اتّفاق ساویتی همه نوعهای ذخیرة انرژی فراوانند. ا.ج.ش.س. از جهت استحصال نیفت، گاز، انگشت و ذخیرة آب در جهان یکی از جایهای اساسی را می‌گیرد. ا.ج.ش.س. از جهت انکشاف ه. و استحصال انرژیة الکتریک در جهان در جای 2-یوم (بعد شمه) می‌ایستد. در ا.ج.ش.س. یکچند هز. ست-های الکتریک موجودند، که آنها سالی بیش از تریلّیان کوت*س انرژیة الکتریک حاصل می‌کنند. ست-های کلانترین الکتریکی ا.ج.ش.س.: ستنتسیة الکتریکی آبی برتسک، ستنتسیة الکتریکی والخاو، ستنتسیة الکتریکی آبی دنیپر، ستنتسیة الکتریکی آبی کرسنایرسک، ستنتسیة الکتریکی آبی نارک، ستنتسیة الکتریکی آبی سنگ و ششینسک و ر. در ا.ج.ش.س. 8 ست. الکتریکی آبی هست، که در جهان بیش از 1 ملن کوت*س اقتدار دا-رد. از 5 ست-ا کلانترین الکتریکی آبی جهانی 4-تاش در حدود ا.ج.ش.س. جایگیر است. س. 1980 استحصال انرژیة الکتریک در ا.ج.ش.س. به 1295 ملرد کوت*س رسید، یعنی در تول 5 سال 1، 25 برابر افود. استفادة انرژیة الکتریک در صناعت 1، 17، نقلیات 1، 38 و خ. ج. 1، 50 مراتبه زیاد شد.

سالهای آخر در استحصال انرژیة الکتریک حصّة ‌ست-های الکتریکی اتمی می‌افزاید. در ا.ج.ش.س. نخستین ست-ا اتمی س. 1954 (در ش. آبنینسک ویل. کلوگه) ساخته شده بود. ست-های کلانترین الکتریکی اتمی ا.ج.ش.س. اینهایند: لنینگراد(اقتدارش 2 ملن کوت) ، ناواوارانیج (1، 4 ملن کوت) ، کاله (880 هز. کوت) و غ.

تاجیکستان از جهت ذخیره‌های انرژی (خصوصاً ذخیرة آب) بایی بوده، در مملکت در جای 2-یوم (بعد رسفسر) می‌ایستد. تا ریف. اکتبر در حدود حاضرة تاجیکستان انرژیة الکتریک تماماً استحصال نمی‌شد. نیمة دوّم س-های 20، بعد ساختن ست-های خردی، که با سوزیشواری کار می‌کردند، ه.-ا ریسپوبلیکه به وجود آمد. س 1926 در دوشنبه نخستین ست-ا دیزلی (اقتدارش 78 کوت) به کار درآمد. س. 1937 یکمین ست-ا الکتریکی آبی ریسپوبلیکه-ورزاب بالا (اقتدارش 7، 1 هز. کوت) به استفاده داده شد. حجم عمومی استحصال انرژیة الکتریک به 24، 8 ملن کوت-س رسید (1937). حالا در تاجیکستان یک قطار ست-های کلان و خرد الکتریکی موجودند: ورزاب بالا (اقتدار لایحوی‌اش 7، 1 هز. کوت) ، ورزاب پایان (14 هز. کوت) ، ورزاب میانه (3، 5 هز. کوت) ، قیراقّم (190 هز. کوت) ، شرشره (29، 9 هز. کوت) ، سربند (210 هز. کوت) ، مرکزی (18، 6 هز. کوت) ، نارک (2، 7 ملن کوت) ، یاوان (180 هز. کوت) ، دوشنبه (216 هز. کوت) ، بایغازی 500 هز. کوت*س. س. 1980 ست-های الکتریکی ریسپوبلیکه 13، 6 ملرد کوت انرژیة الکتریک حاصل کردند. افزایش منبعدة استحصال انرژیة الکتریک به ذخیرة آب ریسپوبلیکه وابسته است. در تاجیکستان 511 دریا و دریاچه هست، که زیاده از 32، 3 ملن کوت اقتدار انرژی دارند و سالی برای حاصل کردن 283 ملرد کوت*س انرژیة الکتریک امکان می‌دهند. در 12 مجراهای نیبتن کلان آب 36 گاس ساختن ممکن است، که اقتدار آنها به 25 ملرد کوت می‌رسد. فقط در دو دریا-وخش و پنج 14 گاس می‌توان ساخت، که اقتدار عمومیشان 26 ملن کوت بوده، سالی 120 ملرد کوت*س انرژیة الکتریک حاصل خواهند کرد. از جهت اقتدار ذخیرة آب د. پنج (97، 6 ملرد کوت*س) در ا.ج.ش.س. در جای 3-یوم (بعد د-های انیسیی و لینه) و غ. وخش (44، 9 ملرد کوت*س) در جای 10-م می‌ایستد. ذخیره‌های عمومی دریاهای ریسپوبلیکه به 299، 6 ملرد کوت*س می‌رسد، که این 54%-ا تمام ذخیره‌های آب ناحیة اقتصادی آسیای میانه است.

یستیفادة عاقلانة ذخیره‌های انرژیتکی، خصوصاً ذخیرة آب، به تیزانیدن الکتریکانی خواجگی خلق و انکشاف منبعدة اقتصادیات تاجیکستان مساعدت می‌کند.

ه .: انرژیتیچیسکی ریسورسы ا.ج.ش.س.. م. . 1968: یونساو ب. و. ، الکتروانیرگیتیکه تدجیکیستنه. د. ، 1975؛ ره-زыکاو و. ا. ، 25 سعیزد کپسّ ا واپراسы رزویتیه الکتروانیرگیتیک تدجیکیستنه، د. . 1978؛ انرژیتیکه ا.ج.ش.س. و 1981-4985 گگ. . م. . 1981.

محبّتاو، ش. غفّاراف.