جومهوری سلودار

سلودار، ریسپوبلیکة ایل-سلودیر (republics de el salvador) ، دولت در امیریکة مرکزی. از جنوب آن را اقیانوس آرام احاطه کرده است. در شمال و شرق با گاندورس و در غرب با گوتیمله هم‌سرحد می‌باشد. مساحتش 21، 4 هزار کم2. اهالی‌اش 5، 11 ملن نفر (1983). پایتختش شهر سن-سلودار. از جهت مأموری تیرّیتاریة سلودار به 14 دیپرتمینت تقسیم شده است.

ساخت دولتی. سلودار-ریسپوبلیکه. کانستیتوتسیة جاری‌اش دسامبر 1983 قبول شده است. سردار دولت و حکومت-پرزیدنت، که او را اهالی به مهلت 5 سال انتخاب می‌نماید. اعضایان حکومت را پرزیدنت تعیین می‌کند. آرگن عالی حاکمیت قانون‌برآر-اسّمبلیه قانون‌برآر. سیستم سودی: سود عالی، سودهای انستنسیة 1-م و سودهای آشتی‌دهنده.
‌طبیعت. قسم زیاد مملکت را کوهسار ولکانی بلندی‌اش 600-700 م. اشغال کرده است، که سلسلة ولقانهای خاموش (در شمال) و عملکننده (سنته-اَنه، 2381 م. نقطة بلندترین سلودار و غیره) دارد. در این جا زود-زود زلزله رویی می‌دهد: در جنوب مملکت، قد-قد ساحل اقیانوس آرام منطقة پستی کمبر (10-30 کم) طول کشیده است. اقلیم سلودار تراپیکی پسستی. حرارت میانة ماهانه در شهر سن-سلودار 22-240س، در پستی 2-30س از آن بلندتر است. بارشات سالانه 1500-1800 مّ (در شمال تا 2500 مّ). در سلودار دریاهای خردی
کماب و پرطغیان، اینچنین کولهای ولقانی بسیارند. خاکش اساساً سرخ جگرتاب فیرّلیتی. نباتات طبیعی قریب سراسر نابود شده است، در کوههای بلند بیشه‌های درختان بُلوط و صنوبر باقی مانده‌اند. عالم هیوانات: تپیر، میمونهای پهنبینی، یورمان، کورموش و غیره. پرّنده، خزنده و حشرات خیلی بسیار.
هالی. در سلودار اساساً سلوداریها، اینچنین دورگه‌ها، سفیدپوستان و هندیها زندگی می‌کنند. زبان رسمی-اسپنی. دین رسمی-کتالیکی. زیچی میانة اهالی در 1 کم2 239 نفر (1983). شهرهای کلان:
سک-سلودار، سنته-اپه، سپ-م-گیل، سکتیکالوکه، نواوه-سپ-سل-ودار، اوچپن.
اچیرک تاریخی. تا عصر 7 در تیرّیتاریة سلودار هندیهای میّه و ابتدای عصر 16 در غرب و مرکز مملکت هندیهای پیپیل و در شرق هندیهای لینکه مسکن کرده بودند. هندیها اساساً زراعتکار بودند. تیرّیتاریة سلودار و شهر اساسی کوسکتلن نام داشت. خرابه‌های شهرهای کوسکتلن. کاخوتیپیکی و دیگرران از درجة بلند تمدّن سلودار گواهی می‌دهند. تمام اهالی سلودار به طایفه‌ها جدا می‌شد. خط هیروگلیف وجود داشت. در سالهای 20 عصر 16 تیرّیتاریة کوسکتلن را اسپنیها ضبط کرده، به مملکت سلودار نام دادند. سالهای 1560-1821 سلودار به هیت ژنرال کلیتن گوتیمله داخل می‌شد. در رفت جنگ برای استقلالیّت مستملکه‌های اسپنیه در امریکا (1810-1826) ژنرال کاپیتانی گوتیمله استقلالیّت خود را (15 سپتامبر 1821) اعلان کرد. امّا دیری نگذشته سلودار را قشونهای می‌کسیکه ضبط کردند و آن به امپراتوری اتوربیدی می‌کسیکه همراه کرده شد. بعد تنزّل امپراتوری اتوربیدی سلودار به فدراسیون مضافاتهای متّحدة امیریکة مرکز همراه گردید. سلودار از سال 1841 ریسپوبلیکة صاحب‌اختیار. با یاری کاپیتال خارجی، که به سلودار cap درآورده بود، ساختمان راه آهن آغاز یافت، سال تا سال کشتزار قهوه وسیع می‌شد، که آن دیری نگذشته یکی از واسطه-های اساسی ایکسپارت سلودار گردید. در نتیجة تأثیر غلبة روالوتسیة کبیر سوسیالیستی اکتبر سالهای 20 در سلودار اتّفاقهای کسبه و سالت 1930 پرتیة کمونیستی تشکیل شد. بعد تبدّلات حربی دسامبر 1931 به سر حاکمیت ژنرال م. ایرنندیس مرتینیس آمده ترتیبات دیکتاتوری جاری نمود. سال 1944 دیکتتوره سرنگون گردید؛ سال 1950 کانستیتوتسیه قبول کرده شد، که آن آزادی دموکراتی را اعلان کرد. امّا دیری نگذشته در مملکت باز ترتیبات دیکتتوری جاری شد، حکومت نو در مناسبتهای داخلی و خارجی سیاست ریکسیانی را پیش گرفت. سلودار اعضای تشکیلات دولتهای امیراکة مرکزی و اعضای ساویت مدافعه‌ امیریکة مرکزی شده، تمام چاره‌بینیهای امریکا را، که بر ضد کوبة روالوتسیانی و حرکتهای آزادی‌خواهانة دولتهای نیمکرة غرب روانه کرده می‌شد، دستگیری کرد. نوامبر 1974 بین ا.ج.ش.س. و سلودار دایر به سودا شرطنامه بسته شد. اکتبر سال 1979 در نتیجة تبدّلات حربی، که آن حاکمیت رامیرا را سرنگون کرد، . . به سر دولت خونتم حربی با سرداری پالکاونیک انتانیا مخنا آمد.
در دوام سال 1979 مقابلت عامّة خلق بر ضد ترتیبات دیکتتورة گین. رامی را تارف قوّت گتریفت. ماه مارت با دعوت کنفدراسیون یگانة محنتکشان سلوداریدر پایتخت بر ضد دیکتتوره نمایشت عامّوی شده گذشت. سرداران حکومت راه جزا و فشار سخت را پیش گرفتند. آخر مارت پیشوای فدراسیون یگانة اتّفاقهای کسبة مملکت آ. ارمندا انتیرینا کُشته شد (در دوام سال زیاده از 500 نفر ناراضیان از ترتیبات کُشته شدند و تقریباً همان قدر «بی نام و نشان» شده رفتند). ماه آوریل به طور غیریلیگلی سعیزد 7-ام پرتیة کمونیستی سلودار شده گذشت. کمونیستان برای تشکیل فرانت یگانه هرجانبه می‌کوشیدند.
15 اکتبر گروه آفیتسیران تبدّلات حربی کرد، ترتیبات ک. امبیرت رامی را سرنگون شد (دیکتاتور به خارجه فیpop کرد). حاکمیت به دست خونتم حربی-گرجدنی گذشت. سال 1980 در مملکت مبارزة محنتکشان به مقابل سیاست ضد خلقی خونته اوج گرفت. ماه ژانویه آرگن کااردینتسیانی تشکیلاتهای عاموی روالوتسیانی (آکتار) تشکیل شد، که به آن بلوک خلقی روالوتسیانی، اتّفاق دموکراتی ملّ، فرانت عملیات متّحدة خلقی، حرکت بهر آزادی خلق و غیره داخل گردیدند. ماه فوریه خونته در بابت قطع نمودن فعالیّت کانستیتوتسیة سال 1962 دیکریت قبول کرد. آخر مارت 1980 اگینتهای تشکیلاتهای تروریستی اولتره راست ارخییپیسکاپ شهر سن-سلودار آ. ارنولفا رامیرا را وحشیانه کُشتند. آکتار به صفت اعتراض به این وحشانیت کارپرتایی عمومیمیلّی 8-روزه اعلان کرد. روز دفن آ. ارنولفا رامی را قشونهای حکومتی و گوردیة ملّی مراسم طنطنه‌ناکی جنازه‌بری را تیرباران کردند. (تقریباً 100 کس کُشته و زیاده از 300 کس یره‌دار شد). ماه آوریل فرانت روالوتسیانی دموکراتی (فرد) تشکیل شد، که به آن همة تشکیلاتهای آکتار، اینچنین حرکت ملّی روالوتسیانی (همر) ، حرکت خلقی سوسیال-دموکراتی (هخسد) ، مرکزهای اتّفاقهای کسبه و غیره همراه شدند. قوّه‌های وطن‌دوست
خلق را به مبارزة ضد خونته دعوت کردند. ماه مه‌ای آرگن عالی حربی-سیاسی تشکیلاتهای روالوتستانی-راهبریّت متّحدة ریواتاسیانی (رمر) تشکیل شد و به هیت آن راهبران قوّه‌های خلقی آزادکنی به نام فربوندا مارت، پرتیت کمونیستی سلودار، قوّه‌های مسلّح مقابلت ملّی، پرتیة روالوتسیانی سلودار داخل شدند.
ز یناور 1981 آتریدهای فرانت آزادکنی ملّی به نام فربوندا مارت در تمام مملکت به عملیاتهای جنگی گذشتند. عملیات وطن‌دوستان را اهالی مملکت فعالانه دستگیر می‌کرد. ژانویه-فوریه در 50 کارخانة کلان صناعتی و در چندین اداره‌های دولتی محنتکشان به طور عامّوی کارپرتایی کردند. قشونهای حکومتی مثل پیشتره بر ضد محنتکشان عملیات جزادیهی می‌گذرانیدند. 28 مارت 1982 به نام انتخابات عمومی دموکراتی شده گذشت. تحت نظارت سخت پالیتسیه اهالی به هیت اسّمبلیه کانستیتوتسیانی 60 دیپوتت انتخاب کرد، اسّمبلیه کانستیتوتسیانی ماه آوریل تا قبول شدن کانستیتوتسیة نو پرزیدنت موقتی تعیین نمود. 2 مه‌ای پرزیدنت موقتی-ا. مگنه و 3 نایب-پرزیدنت قسم یاد کردند، حکومت تشکیل کرده شد. فرانت روالوتسیانی-دموکراتی و آزادکنی ملّی به نام فربوندا مارت به انتخابات ماه مارت به اسّمبلیه کانستیتوتسیانی همچون به طرز رفتار نو امپی-ریلیزم ایالات متحدة امریکا و دایره‌های حکمران سلودار بها می‌داد، چون که آن به مقابل خلق سلودار روانه کرده شده بود.
در ظرف تمام سال آتریدهای فرانت آزادکنی ملّی به نام فربوندا مارت در ناحیه‌های گوناگون مملکت با قشونهای حکومتی جنگهای شدید بردند. ماه ژانویه شورشگران به بزة حربی و ایرادرام الاپنگا هجوم کردند. در رفت تمام سال عملیات پرتیزنها قطع نگردید.
در سیاست خارجی حکومت سلودار مثل پیشتره ایالات متحدة امریکا-را، که آن سلودار را به صفت پلتسدرم در مبارزه بر ضد نیکرگوه استفاده بردنی بود، دستگیری می‌کرد. ماه دسامبر ا. مگنه در کاسته-ریکه با پرزیدنت ایالات متحدة امریکا ر. رییگن واخورده با او ملاقات کرد. ابتدای سال 1983 آتریدهای فرانت آادکنی ملّی به نام فربوندا مارت به هجوم قطعی گذشته در دیپرتمینتهای اصولوتن، سن-میگیل و غیره چندین پونکتهای اهالی‌نشین را به دست درآوردند. ماه آوریل وزیر مدافعه‌ x. گلیرما گرسیه به استعفاع برآمد، به جای او ه. وندیس کسه‌نوه تعیین شد. ماه سیتیبر در سن-سلودار نمایش کلان برپا شد، که در آن تقریباً 15 هزار کس اشتراک کرد. تیره‌ماه در دیپرتمینتهای چلتاننگا، اصولوتن، مارسن، سن-میگیل آرگنهای خوداداره‌کنی خلقی برپا شدند.
پرتیه‌های سیاسی و اتّفاقهای کسبه. پ ا ر ت ا یه ا خریستینیی
دیماکرت ی، تأسیسش 1960. پرتیة حکمران. پرتیة مدار آ ا م ا ل ل ا ت، تأسیسش 1961. منفعت برجوزیة اگرری-صناعتی، مالیوی-تجارتی و حربیان ریکسیانیر را حمایه می‌کند. هرکه ت ا
خ ا ل ق ا ا س آ تس ا ا ل-خ ر ا س ت ا ا ن ی، تأسیسش 1960. به فرانت روالوتسیانی-دموکراتی داخل می‌شود؛ تشکیلات و پرتیه‌های پراگریسّیوی دموکرات را متّحد می‌کند. هه ره ک ا ت ملّی روال یوتسیانی، تأسیسش 1967. منفعت برجوزیة خرد، یک قسم محنتکشان، ضیائیان پیشقدم، استودینتان را افاده می‌کند. اتّیف آ ق ا ملّتپرست ر اسپ و ب ل ا ک ا و ی، تأسیسش 1981. پرتیة اولتره راست. پرتیة کمونیستی سلودار، تأسیسش 1930. در وضعیت غیریلیگلی عمل می‌کند. کامیتیت ا یه گ آ نگی ا ت ت ا ف آ ق ه آ ا کسبه، تأسیسش 1980. کنفدراسیون و م ا ا ا ت ت ا ف آ ق ه آ ا
ک ا س اب ا، تأسیسش 1958. تحت نظارت حکومت.
یقتیسادیات. سلودار مملکتّ سستترقّیکردة اگرری بوده، اساساً برای ایکسپارت زراعت خواجگی قشلاق استحصال می‌کند. در اقتصادیات سلودار کاپیتال خارجی (اساساً کاپیتال ایالات متحدة امریکا) رل کلان می‌بازد. از 2/3 تیرّیتاریة مملکت را زمینهای خواجگی قشلاق اشغال نموده است، که 49% آن کشتزار، 51% آن مرغزار و چراگاه است. شکلهای گوناگون اجارة زمین و استثمار نیمفیادلی وجود دارند. قریب 2/5 حصّة ‌ارزش محصولات خواجگی قشلاق را زراعت ایکسپارتی-قهوه می‌دهد. سلودار از جهت استحصال قهوه در امیریکة لاتینی (بعد برزیلیه و کالمبیه) در جای سوّم می‌ایستد. بعد جنگ دوّم جهانی پخته نیز یکی از زراعتهای اساسی ایکسپارت مملکت گردید. برای احتیاجات خود مملکت جواریمکّه، لُبیا، شال، پخته، قهوه و غیره پرورش کرده می‌شود. سال 1980 مملکت 1440 هزار سر گاو، 421 هزار سر خوک و 90 هزار cap اسپ داشت.
سنات اساساً از کارخانه‌های کارکرد اشیای خام خواجگی قشلاق عبارت است. ساحه‌های اساسی صناعتت خوراکواری: استحصال قند، آرد، تماکو و غیره. صناعت بافندگی ترقّی کرده است. در سلودار فابریکه‌های پایفزال، دوزندگی و دیگر فابریکه‌ها موجودند. در شهر اکه‌خوتله زوادهای کارکرد نیفت و سیمان کار می‌کنند. سال 1981 در سلودار 1560 ملن کوت-e قوّة الکتر استحصال کرده شد. درازی راه آهن قریب 700 کم (1980) ، راههای اتومبیلگرد 10، 7 هزار کم.
نیگهداری تندرستی. سالهای 1980 به 1 هزار اهالی 40، 7 تولد، 8، 6 فوت و به 1 هزار نفر کودک نوزاد 52، 5 فوت راست آمد. درازی میانة عمر-58 سال. بیمریهای سرایتی، ورجه، جمایی، سل، معده و روده و غیره پهن شده‌اند. سلودار زیاده از 80 بیمارخاخه دارد، که در آنها 952 دُختُر (1 دُختُر به 3، 6 هزار نفر اهالی) ، 372 دُختُر دندان و قریب 4 هز، کارمند میانة طبّ کار می‌کنند.
ماریف. در تیرّیتاریة حاضرة سلودار اوّلین مکتبها (میسّیانیری) در عصر 16 گشاده شدند. در عصر 19 مکتبهای دنیوی معلومات عمومی پیدا شدند. سیستم معارف حاضرة آن از باغچه‌های بچگانة دولتی، مونسیپلی و شخصی، مکتب ابتدایی 6-سالة حتمی، مکتبهای میانة 5-سالة شهری و مکتبهای 2-4-سالة دیهه و غیره عبارت است. سالهای 1980 در مؤسسه‌های تامکتبی 24، 2 هزار کودک تربیه می‌یافت. در 2787 مکتب ابتدایی قریب 510 هزار، در مکتبهای معلومات عمومی میانه 60، 9 هزار، در مکتبهای کسب‌آموزی 27، 4 هزار طلبه می‌خواند. مکتبهای عالی: انیویرسیتیت سلودار (تأسیسش 1841) و انیویرسیتیت خصوصی امیریکة مرکزی (تأسیسش 1965) در سن-سلودار، انیویرسیتیت تکنیکی امیریکة مرکزی در نواوه-سن-سل-ودار و غیره. در مکتبهای عالی بیش از 12 هزار استودینت می‌خواند. در سن-سلودار کتابخانة ملّی (تأسیسش 1870) ، موزیی ملّی (تأسیسش 1863) ، باغ هیوانات و باتنیکی هستند.
متبوات، رادیو، تلویزیون. سال 1975-م 48 نشریة دوری، از آن جمله 12 گزیتة هرروزه از چاپ می‌برآمد. گزیته‌های کلانترین سن-سلودار: «دیریا دی آیی» («ا1 diario dehoy») ، از سال 1936 «دیریا لتینا» («diario latino») ، از سال 1890؛ «دیریا آفیسیل» («diario oficiah) ، از سال 1875، آرگن حکومتی؛ «موندا» («ا1 mundo»)؛ «ویردد» («la ver-dad») ، آرگن کم پرتیة کمونیست در سلودار یک رادیوستنسیة حکومتی و 50 شرکت رادیوشونوانی، 4 ستنسیة تلویزیون کار می‌کند.
دبیات. از هندیهای میّه-کیچا خط قدیمه‌ای باقیست، که هنوز معمّایش را نکُشاده‌اند. ادبیاتی، که تا عصر 19 به زبان اسپنی تألیف شده بود، اساساً کارکتر دینی داشت. ادبیات ملّی بعد استقلالیت (1841) انکشاف یافت. نظم نیمة عصر 19 بیشتر رمانتیک بود: م. الوریس کست را (1795-1856) ، ه. آیاس (1810-1859، مجموعة شعرهای «اپاسترافها») ، x. x. کپیس (1826-1918) -مؤلف گیمن ملّی و شعرهای وطن‌پروری و دیگر نمایندگان این جنر بودند. بعد به جای رمانتیزم «مدرنیزم» آمد، که مشهورترین نمایندة آن پیرو ر. دریا ف. گویدیه (1863-1955) بود. در «اثرها» او (1913) ایده‌آلهای دموکراتی افاده یافته‌اند. س. سلسر ارّوز (تخلّصش سلرّوز) در حکایتهای خود حقیقت را انعکاس می‌نماید. بعد جنگ دوّم جهانی در ادبیات سلودار غایه‌‌های اجتماعی مقام مخصوص پیدا کرد. م. ا. ایسپینا (1902-1967) در رمانش «آدمان و مرگ» (1947) استثمار بی‌رحمانة بترکان را به قلم می‌دهد. رمان «مردهای حقیقی» (1959) ک. ا. کست را (تولدش 1926) از حیات هندیان است. اشعار آ. ایسکابر ولدا (1918-1961) ، ر. دلتان گرسیه (تولدش 1935) و دیگران به موضوعهای اجتماعی بخشیده شده است.
میعماری و صنعت تصویری. مدنیّت قدیمة هندیهای سلودار در غ. د. لیمپه با تمدّن تیرّیتاریة جنوب می‌کسیکه، گوتیمله و گاندورس جای توبّازیهای مراسمی، مجسمه‌های سنگین خداها و غیره‌ها) و در ش. د. لیمپه با مدنیّت تیرّیتاریة نیکرگوه و کاسته-ریکه (استحکامهای پاخسگین و سنگین، سنگ آسیا با نقشهای سر هیوانها، ظرفها و غیره‌ها) علاقه‌مند بود. صنعت معماری سلودار در دورة مستملکوی به معماری گوتیمله پیروی می‌کرد (در شهرها ساختن بناهای یکاشیانه، کلیساهای پست، که درآمدگاه پیشطاقدار آنها نقش و نگار و کنده‌کاری کرده می‌شدند، رسم گردید). تنها در نمة دوّم سال 1940 به ساختن بناهای زمانوی (بنکها، مهمانخانه‌ها، اداره‌ها و غیره‌ها؛ معماران ا. سال و ه دی ساله) شروع نمودند. صنعت تصویری عصر 20 سلودار با تأثیر صنعت تصویری اوراپه و می‌کسیکه انکشاف یافت. رسّام سلودار سلّرّوه اوّلین شده حیات خلق را تصویر کرده است. برای پهن شدن غایه‌‌های پیشقدم در صنعت رسّامی و گرفیکة می‌کسیکه حصّة ‌x. میخیه ویدیس بزرگ است. صنعت عنعنوی خلقی سلودار از دوره‌های قدیم معمول گشته است.