معلومات آخرین
Home / مختلف / بازپیچ

بازپیچ

بازپیچ، 1. یک نوع شدّة موهره یا شبه است، که برای ‌بازی طفل آن را در چوب گهواره می‌آویزند. بازپیچ معمولاً از موهره‌های یکرنگ یا گوناگون جلادار و نظرربا، که به رشتة تافته شده گذرانیده شده‌اند، تهیه می‌شود. بازپیچ را، عادتاً، مادر یا مامادایه در دستة گهواره بالای سر کودک برای ‌بازی و آرامکنی می‌آویزند. طفل برابر کلانتر شدن به بازپیچ دست رسانده، با آن ‌بازی می‌کند. بعضاً مطابق عرف قدیمی برای چشم‌گردانی و نگاه داشتن طفل از بلا و آفتها در میان شدّه سنگهای نادر و گرانبها، تومار، موهرة چشم و دیگر آرایشات خاصیت نیکداشته را جایی می‌دهند. در بارة بازپیچ شاعران نیز در شعرهایشان یادآور شده‌اند:

پی مهد اطفال جاهت سزد،

ک عقد سورییا شود بازپیچ. (شهید بلخی).

بازپیچ همچون بازیچة شوق‌آور طفلان و عنصر آرایشی گهواره صدساله‌ها استفاده شده، تا کنون ماهیتش را گم نکرده است.

الوانچک، ارغُنچک، که در اییام نوروز یا دیگر عیدها دختران و زنان و جوانان به آن نشسته، در هوا پیش و قفا می‌رفتند. بازپیچ را از طناب یا ارغمچینی، که به شاخ درخت یا جای بلند بسته شده است، برای سوار شدن و الوانج خوردن می‌ساختند. در زمانهای پیش بازپیچ یک وسیلة خوب ‌بازی بوده است، که در آن خردسالان و جوانان بین خود مسابقه می‌کرده‌اند. از این رو بعضیها، همچون بازیگر ماخیر بازپیچ، در الوانج خردن مهارت بلند داشتند:

ز تاک خوشه فرو هیشته و ز باد نوان،

چ و زنگیانی بر بازپیچ بازیگر.

(ابولمسل بوخرایی }.                   

ز زمانهای قدیم تا امروز در بین مردم تاجیک یک نوع بازپیچ رایج است، که در شکل چهارچوب راست‌کنجه بوده، به آن تخته، کمپل یا جامه‌ای وصل کرده، آن را به دو ستون و یا تن دو درخت می‌بندند. در چنین بازپیچ کودک را به مانند گهواره گذاشته، با دست تکان می‌دهند. بازپیچ در محلهای گوناگون تاجیکستان با نامخای هایی، هیباد، الوینجک، ارغُنچک، بادپیچ، ولچک و غیره معمول بوده، چون اصول ‌بازی شوق‌آور در بین کودکان و نورسان معمول است.

ر. رحمانی

Инчунин кобед

سفی ابوالعلا عبدالمؤمن جاروتی

سفی ابوالعلا عبدالمؤمن جاروتی (سال تولد و وفات نامعلوم) ، لغت‌نویس فارس-تاجیک (عصر 15). در …