بازپیچ
پی مهد اطفال جاهت سزد،
ک عقد سورییا شود بازپیچ. (شهید بلخی).
بازپیچ همچون بازیچة شوقآور طفلان و عنصر آرایشی گهواره صدسالهها استفاده شده، تا کنون ماهیتش را گم نکرده است.
الوانچک، ارغُنچک، که در اییام نوروز یا دیگر عیدها دختران و زنان و جوانان به آن نشسته، در هوا پیش و قفا میرفتند. بازپیچ را از طناب یا ارغمچینی، که به شاخ درخت یا جای بلند بسته شده است، برای سوار شدن و الوانج خوردن میساختند. در زمانهای پیش بازپیچ یک وسیلة خوب بازی بوده است، که در آن خردسالان و جوانان بین خود مسابقه میکردهاند. از این رو بعضیها، همچون بازیگر ماخیر بازپیچ، در الوانج خردن مهارت بلند داشتند:
ز تاک خوشه فرو هیشته و ز باد نوان،
چ و زنگیانی بر بازپیچ بازیگر.
(ابولمسل بوخرایی }.
ز زمانهای قدیم تا امروز در بین مردم تاجیک یک نوع بازپیچ رایج است، که در شکل چهارچوب راستکنجه بوده، به آن تخته، کمپل یا جامهای وصل کرده، آن را به دو ستون و یا تن دو درخت میبندند. در چنین بازپیچ کودک را به مانند گهواره گذاشته، با دست تکان میدهند. بازپیچ در محلهای گوناگون تاجیکستان با نامخای هایی، هیباد، الوینجک، ارغُنچک، بادپیچ، ولچک و غیره معمول بوده، چون اصول بازی شوقآور در بین کودکان و نورسان معمول است.
ر. رحمانی