بامب‌افکن

بامب‌افکن، بمبه‌پرتا، بمبه‌انداز، هواپیماهای حربی برای محو کردن هدفهای روییزمینی، زیرزمینی، روییابی، زیرآبی و مینه‌گذاری از هوا. بامب‌افکن قبل از آغاز جنگ یکم جهانی (1914-18) پیدا شده است. اوّل سمالیاتهای سبک اکتشاف (رزویدککننده) را چون بامب‌افکن استفاده می‌بردند. در داخل آنها فقط چند بمبة خرد جایگیر می‌شد و بمبه‌ها را هوانوردان با دست می‌پرتافتند. در این سالها برای بمبه‌پرتایی دیریجبلها را نیز استفاده می‌بور­دند. نخستین بامب‌افکن مکمّل سمالیات چارمحرکدار «الیه مورامیتس» بود، که از طرف اگار سیکارسکیی سال 1913 ساخته شده است. در آن بمبه‌ها را هم در درون جایگیر می‌کردند و هم از بیرون می‌اویختند. بمبه‌بارانکنی اوّلین پاریس 30 آگوست 1914 رخ داد­ست. به انگلیه بار اوّل 4 نوامبر 1914 هوانوردان کسپر و راسّه بُمبه پرتافتند. در آلمان نخستین بامب‌افکنها (g-3، g-v) سال 1916 در شرکت «گاته» از تر­ف اختراعکار آلمانی فیردینند فان سیپیلین، اویکانستروکتاران ایرنست خیینکیل، ادالف راربخ و دیگران ساخته شدند. نخستین بامب‌افکن در ایالات متحدة امریکا (مو-1) از جانب اساس‌گذار هواپیماسازی امریکای گلین مرتین ساخته شد، که 17 آگوست 1918 به هوا پرواز کرد. بامب‌افکنها جبهه‌ای (در اوّل آن را تاکتیکی می‌نامیدند) و دورپرواز (استراتژی) می‌شوند. دایرة عملیات بامب‌افکنهای جبهه‌ای (س و-24، س و-34) خرد بوده، اساساً برای ضربه زدن به عقبگاه عملیاتی دشمن پیش‌بینی شده‌اند. هدف بامب‌افکنهای دورپرواز (تو-160، تو-95، تو-2243-روسّیه؛ ن-6-ختایی، و-52، و-1، و-2، یالات متحدة امریکا) محو کردن نقطه‌های مهمّ عملیاتی و استراتژی دشمن، مثلاً، انبارها، پول­ها، زواد و فابریکه‌ها، بندرها و غیره می‌باشد. تا آغاز جنگ دوّم جهانی بامب‌افکن وزنین باینگ و-17 «فلین فارتریسّ» («قلعة پروازکننده»)-ا امریکایی و تیزسرعتترین و بلندپروازترین بامب‌افکن در جهان بامب‌افکن امریکایی کانسالیدییتید و-24 «liberator» («آزادکننده») بود. در جنگ دوّم جهانی (1939-45) نزدیک 100 نوع مختلف بامب‌افکن، از جمله بامب‌افکنهای جبهه‌ای شوروی پی-2، انگلیسی دی هیویلیند «ماسکیتا»، امریکایی ا-20 هاواک، ا-26 انوییزیر و بامب‌افکنهای دورپرواز روسی ال-4، انگلیسی ویکّیرس «وللینگتان»، امریکایی و-25، «میت­چیلّ»، آلمانی نه-111، ju-88 و غیره شرکت داشتند. ب­رای دستگیری قوّه‌های خشکی‌گرد بامب‌افکنهای یکموهرّیکدار فییر «بیتّل»، س و-2، ju-87 و غیره را نیز استفاده می‌بردند. از سال 1944 در عملیات حربی بامب‌افکنهای ریکتیوی اشتراک کردند. نخستین سمالیات محوکننده-بامب‌افکن-مس-2622 سال 1942 در آلمان استحصال شد، که در بیرون آن دو بمبة 500-کیلوی را می‌اویختند. اوّلین بامب‌افکن ریکتیوی اr-234 نیز در آل­مان ساخته شد. در جنگ دوّم جهانی بامب‌افکنها باعث کُشته شدن میلیونها آدمان غیرینیزامی، ول‌انگار گردیدن شهر و دهات، کارخانه‌های بزرگ و انشا­ات حیاتاً مهم گردیدند. در آخر جنگ دوّم جهانی 6 آگوست 1945 بامب‌افکن دورپرواز امریکایی به شهرهای خیراسیمه و نگسکی ژاپن بمبه‌های اتمی پرتافت، که در نتیجه این شهرها کاملاً ویران و بیش از 200 هزار مردم کُشته شدند. بامب‌افکنهای حملور (ال-2، ال-10، س و-25، س و-39، ا-10) ، نشیبپر (ju-87، پی-2) ، قیرکننده (ر-47، س و-7، ر-105) ، از جمله بامب‌افکنهای محوکنندة بسیارهدفه (میگ-25، میگ-31، س و-30، ر-15ی، ر/ا-18) نیز موجودند. بامب‌افکنهای معاصر از بامب‌افکنهای پیشینه کاملاً تفاوت دارند. بامب‌افکنهای معاصر می‌توانند روزانه و شبانه، در هر گونه وضع آب و هوا با بمبه‌های عادی و یدرایی، موشکهای بالدار ادارشوندة «هوا-زمین»، موشکهای ضدکیشتی ضربه زده، منطقه‌های بحری و ساحلی را مینه‌گذاری کنند. آنها با آلتهای نشانگیر و نویگتسیانی، دستگاههای اداره‌کنی اتوماتی و مجموع واسطه‌های مدافعه‌ جهازانیده می‌شوند. بامب‌افکن دورپرواز بینیقیتعوی می‌تواند از یک گوشة جهان به دیگرش پرواز کند. در روزهای ما بامب‌افکنها را در عراق و افغانستان به طور خیلی فعال استفاده بر­ده ایستاده‌اند. در زمان حاضره بامب‌افکنهای بیسر‌نشین نیز بسیار استفاده می‌شوند.

بامب‌افکنهای پراقتدار معاصر: در روسّیه-بامب‌افکنهای دورپرواز تو-22م، تو-160، تو-95م و جبهه‌ای س و-34؛ در ایالات متحدة امریکا-بامب‌افکن کمیان و-2ه، بامب‌افکنهای فوق‌الصدای و-18، و-52ن، سمالیاتهای مهکننده-بامب‌افکن f-15ی، f-16، در قوّه‌های حربی بحری-سمالیات محوکننده – بامب‌افکن صحنیکیشتیگی f/ا-18؛ در ختایی-بامب‌افکن دورپر­واز ن-6 (نسخة تو-16-ا روسّیه)؛ در فرانسه-سمالیا­ت محوکننده – بامب‌افکن میرج 2000n.

دبیات: ویناگرداف ر. ا. ، پانامریاو ا. ن. رزویتی سمالیاتاو می­ره. مسکو، 1991؛ اندرییف ا. ا. بایوыی سمالیاتы. مسکو، 1992؛ الین و. ا. ، لیوین م. ا. بامبردیراوشیک. مسکو، 1996؛ بایویه تکنیکه ا آرو­جی 1939-1945. مسکو، 2001. زیفیراف م. و. اسы وتارایی میراوایی وای­نы. بریتنسکیه امپراتوری. مسکو، 2004.