باقیلا

باقیلا (vicia faba یا faba vulgaris) ، باقلا، باقلی، یک نوع زراعت لُبیایی. تیرّیشة دراز (تا 200 سم) دارد. پایهش راست (150-200 سم) ، درون‌خالی. برگش پرشکل جفت. خوشگولش سیرگل؛ گلش سفید، گلابی، در کنارهایش داغهای سیاه دارد. میوه‌اش غلافک 4-6-تخمه (درازی‌اش 4-10 سم؛ وزن 1000 دانه تخمش 300-800 گ). باقیلا زراعت نم‌طلب است. نهالش به خنکی 4-6°س تاب می‌آرد.

باقیلا اساساً در مملکتخای بخر میانزمین، اروپای غربی، امریکا، افغانستان، هندوستان کشت می‌ش­ود. در تاجیکستان آن را در زمینهای آبی ومکب (ب­رای دان و خوراک چاروا؛ 1-1، 5 هزار گه) می‌کارند. باقلیلا قریب 100 نوع داشته، از روی اهمّیّت خواجگی به 2 گروه (پالیزی و خوراک چاروا) جدا می‌شود. باقیلای خورا­ک چاروا سیربرگ و پایه و ریزدانه است. آن به مقدار زیاد سفیده، انگشتاب و ویتامین دارد. 1 کگ دان باقیلای خوراک چاروا، به حساب میانه، 1، 15 واخید خوراکی بوده، از 237 گ پراتیین هاضم، 1، 5 گ سه، 4 گ ر، i مگ کراتین و برگ و پایة سبزش از 21 گ پراتیین هاضم، 2 گ سه، 0، 5 گ ر، 20 مگ کراتین عبارت است. باقیلا را بیشتر در زمینهای سیرنم و حاصلخیز می‌کارند. در شرایط ومکب از هر گه 20-30 سینتنیر دان و 300-400 سینتنیر برگ و پایة سبز می‌گیرند. کشت باقیلا خاک را سیرنیتراگین می‌گرداند. در دورة گلشکفت درویدن باقیلا خاشاک خوب می‌دهد. برای رشد و انکشاف باقیلا (خصوصاً اییام گلشکفت) نمی فراوان لازم است. در صورت کافی نبودن نم گل و غورکش می‌ریزد. در بدخشان باقیلا را بعد گندم و جو بهاری می‌کارند. برای رویاندن حاصل بلند به کشت باقیلا نوریهای آرگنیکی و مینیرلی، خصوصاً فاس­فار انداختن مهم است. نگاه و بین کشت باقیلا مثل نگاه و بین لُبیا و ماش می‌باشد. در دورة نشو و نما به باقیلازار 5-6 مراتبه آب می‌دهند. غلافکهای باقیلا برابر می‌رسند، از این سبب، آن را برابر سیاه شدن غلافکهای پایانی و میانه جمع آوردن لازم است. اگر غلافکها سراسر در یک وقت رسند، آن را بی‌واسطه با کامبین جمع آوردن امکان دارد. باقیلای پالیزی میوه و (غلافک) دان کلان دارد. بیشتر در ترکیب طعام و کانسیروه استفاده می‌کنند. نهال باقیلا از شیرینچه، گمبوسک نولدراز، نخودخورک و کسلیهای اسکاخیتاز، میکروسپاریاز، کرّه، زنگه، سیرکاسپاراز، گرده و غیره ضرر می‌بیند.

تبیبان قدیم باقیلا را به صفت غذای پرهیزی و واسطة دوایی برای طبابت بیماریهای عضوهای هاضمه، التهاب راههای بالایی نفس کار می‌فرمودند، با آن خون‌پرتایی و سورفه را طبابت می‌کردند.

باقیلا در طبّ خلقی به صفت دوای اسهال‌آور و باد­ران استفاده می‌شود. هنگام قبضیت آردابة باقیلا یا مربّای غلافک آن را توصیه می‌دهند. مرهم از آرد باقیلا تهییکرده را به جراحت، داغ کنجدک و خوناماس می‌بندند، با بندینة غلافک آن آماسهای سینه (مستیت) و بغومهای دردمند را طبابت می‌کنند.

در طبّ معاصر گل و تخم و غلافک باقیلا استفاده می‌شود. دان باقیلا پیشاب را می‌راند، تأثیر افیسی و ضدیلتیهابی دارد. نقیع و جوشاب غلافک آن برای علاج دیبیت قند مفید است. با دان پختة باقیلا سرفه، بیماریهای جگر، گُرده و راه معده و روده‌ها طبابت کرده می‌شوند. دان در شیر پخته و سپس ساییده میدکردة آن را به زخم پوست و پوچک گذاشته می‌بندند.

یستیعمال باقیلا در مورد بیماریهای معده و روده زیان داشته، باعث سر زدن قبضیت و باد شکم می‌­شود. اشخاص گرفتار نقرس و هیپتیتها نیز باید از استعمال آن خودداری نمایند.

 ه. مدمیناو. ا. تاشیف.