باقی کولابی

باقیی کولابی هیاتجان (فوت 1579، هندوستان) ، شاعر تاجیک. موافق معلومات مأخذها باقی کولابی در منطقة کولاب سرزمین ماوراءالنهر (حالا جمهوری تاجیکستان) به دنیا آمده، در همین جا به تحصیل پرداخته است و علم و دانشهای معمولی آن اییام را فرا گرفته است. که‌ای و به کدام سبب به هندوستان رفتن باقی کولابی معلوم نیست. وه‌ای در زمان سلطنت جلال‌الدّین محمّد اکبر (حکمرانی 1556-1605) در هندوستان حیات به سر برده، در حیات ادبی آن دیار شرکت می‌ورزیده است. بعدتر پیروی طریقة نقشبندیّه را اختیار کرده، تعلیم و طلبات این رویّه را در حضور مرشدش عبدالله نقشبندی آموخته است. از میراث ادبی باقی کولابی تا روزگار ما یکچند غزل و مثنوی «هیر و رانجها» (تألیفش 1575-76) باقی مانده است. داستان «هیر و رانجها» از جملة مشهورترین و محبوبترین داستانهای مردمی ناحیة پنجاب پاکستان بوده، سرگذشت عاشقانة هیر و رانجها را تجسم می‌نماید. باقی کولابی نخستین شاعر فارسی‌زبان می‌باشد، که قصّة مردمی مذکور توجّه او را به خود جلب ساخته است و این قصّة عشقی را در شکل بسیار موافق و زیبا با کمال مهارت و با طرز دلنشین و زبان شیوا بیان کرده است. از این جاست، که بع­دن داستان «هیر و رانجها» مورد توجّه یک عدّه شاعران فارسی‌زبان قرار گرفت و آنها در تحت تأثیر و در تتبّوع و پیروی مثنوی پرارزش باقی کولابی یک سلسله منظومه‌های جالب دقّت (جمعاً 19 مثنوی) آفریدند. مثنوی «هیر و رانجها» باقی کولابی دارای 2480 بیت می‌باشد و نسخة دستنویس تا کنون معلوم یگانه‌اش در آثارخانة ملّی شهر کراچی پا­کستان نگاهداری می‌شود. این ابیات نمونه‌ای از باقی کولابی است:

به چشمم گاه خون دل، گهی خون جگر بسته،

من غمدیده را بی روی او راه نظر بسته.

***

خوبان اگر ندانند امروز قدر ما را،

دانند قدر ما را فردا، که ما نباشیم.

ه. علی‌مرداناو.