باقیی
درزی استاد باقی درزی بخارایی، نوازنده، سراینده، موسیقیدان و شاعر تاجیک آخر عصر 16-نیمة اوّل عصر 17. پیشهاش کاسبی بوده، تخلّص «درزی» نیز و همین جاست. معلومات ابتدایی موسیقی را در زادگاهش گرفته، سپس مهارت سازندگی و نوازندگی را در شهرهای سمرقند و هرات نزد خواجه جعفر قانونی، استاد امیر علیاکبر قانونی و بابای قانونی سیقل و تکمیل داده است. در هنر سازنوازی (بربط و قانون، تنبور) سبک خاصی داشته، در بخارا و سمرقند و هرات و بلخ مشهور بوده است. برای این سازها در شکل و انواع موسیقی «پیشرو»، «کار»، «عمل»، «صوت»، «قول»، «قول مستخلّ» اثرها ایجاد نموده است. بخصوص اثرهای او «کار»، «کار به اصول»، «پیشرو»، «صوت»، «قول»، «کار نوا»، «عمل راست»، «پیشرو درزی»، «قول گلاندام» و غیره در نزد اخل هنر شهرت داشتهاند. باقی درزی برای دستة مطربان نقارهخانة بخارا یک سلسله اثرهای سازی و آوازی در وزن مقامهای «عشّاق»، «راست»، «اصفهان»، «حجاز» تصنیف نموده است. «پیشرو مهتریان»، «پیشرو نقاره» در برنامههای هنری مورد استفاده بودهاند. باقی درزی انعت کتابت (خطّاطی) و آرایش کتاب را نیز خوب میدانست. در شرح مشکلات «یوسف و زلیخا» عبدالرحمان جامی رساله نوشته، عاید به قواعد قافیه، صنعتهای بدیعی ترصیع، تجنیس، تشبیه، سجع متوازی، مطرّف، موتوازنه، ایهام، مرآتونّزیر و غیره بحث آراسته است. باقی درزی طبع شاعری داشته، غزل و رباعیهای نیکو گفته است. این ابیات از اوست:
ز شعلههای سوز دل ناتوان من،
گویا زبانه است زبان در دهان من.
گشتم نشان تیر وفایش، ولی نشد
خاتیرنشان آن بت ابروکمان من.
یابی تمام صورت پیکان خویش را،
گر بشکنی به سنگ ستم استخوان من.
هر شب جدا ز روی تو، ایی ماه، بگذرد
ز نوه سپهر ناله و آه و فغان من.
باقی، اگر چه از غم عشق تو جان نبرد،
بادا بقای عمر تو آرام جان من.
باقی درزی در آخر عمر به زادگاهش آمده، شاگردان بسیاری تربیه نموده است.
دبیات: انسیکلوپدیة ادبیات و صنعت تاجیک. جلد 1. دوشنبه 1988؛ درویشعلی جنگی. ر: 449، اشة ازبکستان.
ه. رجباف، و. کریماو.