باقیای نایینی باقی

باقیای نایینی باقی (1595، نایین-1633، بنارس) ، شاعر و موسیقیدان فارسی‌زبان هندوستان. در اشعارش به تقاضای وزن «باقی» و یا «باقیا» تخلّص می‌کرد. پس از کسب کمال به اصفهان رفته، علم و دانش، مخصوصاً علوم ادبی را آموخت. در عراق از صحبت شاعران و دانشمندان دورش-حکیم شفایی و در خوراسان از واخوری با ملک میرزای فصیحی بهره‌ور گردیده است. از مهارت باقیای نایینی در شعر و موسیقی ابدولباقی نهاوندی در تذکرة «ماسیر رحیمی» و مؤلف تذکرة «میخانه» ابدونّبی فخروزّمانی قزوینی اطّلاع داده‌اند. ابدونّبی این شخص را بار اوّل سال به هندوستان رسیدنش و سپس بارها، تا آخر عمرش دیده است و با وه‌ای هم‌صحبت شده است. باقیای نایینی سال 1614 با راه قندهار به هندوستان رفت؛ اوّل به خدمت وزیر جهانگیر (حکمرانی 1606-28) میرزا غیاثبیک اعتمادالددوله رسید، سپس به دکن آمد و به ملازمت شاهزاده خرّم-شاهیجهان (1628-57) وارد گردید. پس از دو سال ترک خدمت دربار نمود و به تجارت مشغول شد. در سالهای آخر عمر باز به خدمت شاهیجهان پیوست. از او اجازة سفر حج گرفته به ایران آمد. پس از مدّتی باز به هند آمد و در بنارس فوتید.

ز باقیا دیوان اشعار شامل قصاید، غزلیات و دیگر انواع شعر باقی مانده است، که نسخه‌ای از آن در انستیتوت شرق‌شناسی ازبکستان تحت شمارة 10226/3 محفوظ است. دستنویس مثنوی عرفانی باقیا-«زات و صفات» در موزیی ملّی پاکستان (nm 1963-226/14) نگاهداری می‌شود. در علم موسیقی نیز رساله‌ای داشته است موافق معلومات محقّقان این ساحه، باقیا موسیقی ایرانی را با موسیقی یونانی آمیزش داده، به ر­ویة امیر خسرو دهلوی آهنگهایی در موسیقی هندی ایجاد نموده است.

بیات زیری نمونه‌ای از نگاشته‌های باقیا می‌باشند:

ز آن خدایی به انسان دو گوش داده عیان،

ز آن نموده زبان را نهان به کام و دهن،

ک این مباد تغافل کشد به گاه سماع.

ک آن مباد تجاهل کند گه گفتن.

دمی، که می‌شونوی، جمله گش باید بود،

ولیک در گه گفتن مباش زود‌سخن.

ز آسیا نتوان بود کم، که از ره گوش

هر آن چه بشنود از هر کسی به وجه حسن

درون خاطر خود تا بدان نگردد باز،

بیرون نیارد از جا یکی ز راه دهن.

ش. محمّدی‌اف.