سر «نوروزنامه»

«نوروزنامه» اثریست در کشف حقیقت نوروز، روز جشن گرفتن آن، اینچنین در با­رة آیین حکومتداری شاهان ایران و مسائل مختلف تاریخی، اتنوگرافی، طبّی و غیره. به عمر خییام نسبت داده می‌شود. از مقدّمه-«oغاز کتاب «نوروزنامه» و 14 باب عبارت است. در «آغاز» و اینچنین باب «آمدن موبد موبدان و نوروزی آوردن او» مؤلف از دورة کیومرس تا یزدگرد 3 جشن گرفته ش و-دن نوروز، تعیین روز جشن آن از روی تقویم قدیمی، شرح و تفسیر نام ماههای تقویم ایران قدیم-فروردین، اردیبهشت، خرداد، tیر، مرداد، شهریور، meهر، آبان، آذر، ده‌ای، بهمن، اسپندارمذ بحث می‌کند. در این قسمت اینچنین دایر به تقویم، تعیین سال کبیسه در زمان شاهان قدیم ایران، خلیفه‌های عرب و حکمران زمانی خییام-ملکشاه سلچوقی مطالب زیادی آمده است. حکایت و اسطوره‌های قسمت ذکرشده در بارة کیومرس، هوشنگ، تهمورس، جمشید و دیگران به قسمت اساطیری «شاهنامه» نزدیکی دارند. در باب «اندر آیین پادشاهان عجم» از خصلتها و طرز حکومتداری شاهان ایران باستان سخن می‌رود.

بابهای دیگر «نوروزنامه» اینهایند: «اندر یاد کر­دن زر و آن چه واجب بود در بارة او»، «اندر علامت دفینه‌ها»، «یاد کردن انگشتری»، «یاد کردن خوید (میسة جو) و آن چه واجب آید در بارة او»، «یاد کر­دن تیر و کمان»، «یاد کردن ق­لم و خاصیت او»، «یاد کردن اسپ و هنر او و آن چه واجب آید ان­در بارة او»، «نامهای اسپان به زبان پارسی»، «اندر ذکر باز و هنر او و آن چه واجب آید در با­رة او»، «حکایت اندر منفعت شراب»، «گفتار اندر خاصیت روی نیو و». در داخل هر یک باب وابسته به این موضوعات حکایتها آورده شده‌اند. «نوروزنامه» دارای اهمیت زیاد تاریخی و اتنوگرافیست. بابهای «حکایت اندر منفعت شراب» و «گفتار اندر خاصیت روی نیکو» از آن گواهی می‌دهند، که مؤلف «نوروزنامه» از علم طبّ باخبر بوده، بعضی فکر و عقیده‌های او در این باره در روزهای ما نیز اهمیت خود را گم نکرده‌اند. در باب آخرین اینچنین مسئله‌های استتیک، فلسفی و غیره به میان گذاشته شد­ند. «نوروزنامه» همچون اثر نثر بدیعی نیز از اهمیت خالی ییست. توسط آن حکایت و روایتهای زیادی تا زمان ما رسیده‌اند.

نشر .: عمر خییام، نوروزنامه، گ. ، «معارف و مدنیت»، مارت 1980.

احمداو.