یگانگی و مبارزة زیدها، یک قانون اساسی دیالکتیکه را گویند، که منبة حرکت فطری و انکشاف پدیدههای طبیعت و واقعیت اجتماعی و تاریخی را افاده نموده، قانون عمومی معرفت نیز دانسته میشود. قانون یه. در فلسفة مارکسیستی «جوهر» دیالکتیکه را تشکیل میدهد.
ز فیلسوفان عتیقه افلاطون دیالکتیکة یه.-را نسبتاً مفصل تدقیق کرده است. در دورة احیا مطابقت زیدها را نیکالة کوزن و چ ،. برونا انکشاف دادند. در زمان نو ا. کنت (انتینامیلها) ، ا. فختی (دیالکتیکه در فعالیّت «مهای») و گ. گیگیل تعلیمات را عاید به یه. ، که یکی از زمینههای مهمترین تاریخ دیالکتیکة مارکسیستی گردید، به وجود آوردند.
در فلسفة حاضرة برجوزی پازیتیوستان زیدها را از قطبها و مناسبت زیدها را از پرّه کردن یکدیگر عبارت میدانند. ارّتسیانلستان زیدها را انتینامیههای پرینتسیپن هلنشونده میشمارند و ریفارمیستان و ریویزیاوستان راست برای منفعتهای سازشکارانة خود شده، به هم آشتی دادن آنها را ترغیب میکنند. ریویزیاوستان چپ باشند، مبارزة زیدها را به درجة مطلق رسانیده، به والیونتریزم در سیاست راه میدهند.
فلسفة مارکسیستی غایههای دیالکتیکة فلسفة گذشته را از موقع متریالیزم انکشاف داده، در نوع تفسیر ایدهآلیستی دیالکتیکه را رد میکند و یه.-را قانون مهمترین دیالکتیکة متریالیستی-تعلیمات عمومی عاید به انکشاف طبیعت، جمعیت و تفکر میشمارد. موافق تعلیمات فلسفة مارکسیستی اساس همه گونه انکشاف را ضدیت-مبارزه (بهمتعسیرکنی) طرفها و تمایلهای همدیگر را استثناکننده و در این حال در یگانگی داخلی و با یکدیگر تأثیرکننده تشکیل میدهد. یگانگی زیدها نسبی و مبارزة آنها ابسالیوتیست؛ یگانگی به مرحلة ابتدایی انکشاف اختلافات (یگانگی بیواسطة زیدها، مستقلیت آنها) دلالت کرده، مبارزه زینة عالی انکشاف-حدّ نهایی تیز و تندشوی طرفهای ضد، حلّ ضدیت را آشکار مینماید، که آن باعث تغییرات صفتی ابژکت و پیدایش اختلافات نو میگردد. در فلسفة مارکسیستی یه. پرینتسیپ اساسی متدلوژی میباشد. و. ا. لنین تدقیق آن را «… همچون قانون دانش (و قانون عالم ابژکتیوی) (اس. ، ج 36، س. 371) اقدام مهم میشمارد.