بووبید جزجانی عبدالواحد ابن محمّد

بووبید جزجانی عبدالواحد ابن محمّد (سال و جای تولد نامعلوم-وفات 1047، همدان) ، عالم و دانشمند فارس و تاجیک، یکی از مشهورترین شاگردان و ملازمان ابن سینا. سال 1012 هنگام مسافرت ابن سینا از دهستان به گرگان با او آشنایی پیدا نمود و تا آخر عمر استادش او را همراهی کرد. او هر روز نزد شیخورّیس کتاب «ال-مجستی» را قرائت می‌کرد و ابن سینا رسالة «ال-مختصر-ال-اوسط» را در گرگان به وه‌ای املا می‌نمود.

وقتی ابن سینا در اصفهان با دستور الاودّوله خواست، که رسد کواکب و زیچ جدیدی تدوین کند، ابووبید جزجانی تهیة ابزار و آلات این کار را به اوخده گرفت و صنعتگران را به کار قبول کرد. با اصرار ابووبید جزجانی «کتاب-اش-شفا» نوشته شد. ابووبید جزجانی مقدّمه‌ای به «کتاب-اش-شفا» نوشت. او بعد مرگ استادش بخش ریاضی کیتا­ب «کتاب-ان-نجات» را تهیه کرد و به آن کتاب افزود.

بخش موسیقی و ریاضیات «دانشنامة» ابن سینا و ترجیمه و تلخیص بخش ریاضیات آثار دیگر شیخورّیس نیز به کلم او تعلق دارند. ابووبید جزجانی  پس از مرگ استادش رویخت پُرّة اثرهای ابوعلی‌سینا را ترتیب داده، او را، که خود سینا آغاز نموده بود، به انچام رسانید. این رساله یگانه منبة اعتمادبخش عاید به حیات و فعالیّت ابن سینا. از زندگی ابووبید جزجانی  پس از مرگ استادش نیز اطّلاعاتی در دست نیست.

. اعلیفات ابووبید جزجانی  اساساً به شرح حال و توصیف آثار ابن سینا ته‌الّوک دارد. «رسالة سرگذشت»، «شرح «قصیدة اینیه»، «شرح «ال-کانون فی-طبّ»، «کتاب-ال-هیوان»، «خه‌ای ابن یقظان»، «دیباچه» «کتاب-ان-نچات»، «شرخ قصّة «شرخ کیسّة «سلامان و ابسال» از این چومله‌اند.

دبیات: سلطاناو. م. ، اهمیت رسالة سر­گوزشت در آموزش احوال و آثار ابن سینا. دوشنبه، 1980؛ م و ا ن محمّد. موکدّیمه بر الهیات دانشنامة اعلایی، تاشکینت، 1331؛ دایرت-ال-معارف بزرگ اسلامی، جلد 5، تاشکینت، 1383.

م. حضرتقولاو.