بولوفای بوزجانی موهممد ابن محمّد ابن یحیی ابن اسماعیل ابن عبّاس (1. 6. 940، بزجان خراسان-1. 7. 998، بغداد) ، ریاضیدان، مهندس و هیتشناس معروف فارس و تاجیک. ابولوفای بزجانی یکی از شخصیتهای مشهور در علمهای خندسه، هیت، ریاضیات محسوب یافته، به نتیجهایی رسیده است، که پیش از او کسی بر آنها دست نیافته بود. در سن 19-سالگی به بغداد میآید و دیری نگذشته در ساحة ریاضیات و نجوم مشهور میگردد. ابولوفای بزجانی در کارهای علمی گاخی با معاصران خود، از چومله با ابوریهان بیرونی مکاتبة علمی داشته است.
بیرونی در کتاب «تخدید نهایت-ال-اماکن» نوشته است، که در سال 997 او در خوارزم و بزجانی در بغداد کسوف ماه را با قرارداد قبلی با هم مشاهده کرده، نتیجة آن را مقایسه نمودهاند. دایر به علمهای الچبر و هندسه و هیت اثرهای بسیاری دارد. به اثرهای اقلیدس (اوکلید) ، دییوفنتوس (دیافنت) ، ابرخوس (گیپّرخ) و محمّد ابن موسای خوارزمی شرح نوشته است. از ابولوفای بزجانی 13 رسالة ریاضی، 3 رسالة هیتشناسی، 2 رسالة موسیقی و 1 رسالة طبیعی در کتابخانههای جهان محفوظند، که قسمی از آنها را تاریخشناسان ک. براکّیلمن، ف. ویاپکی، x. زوتیر، ا. پ. یوشکیویچ، گ. پ. متوییوسکیه، ب. ا. رازینفیلد، ا. قربانی و دیگر تحقیق کردهاند. استیلاخ «کوتر زیلّ» (secants) نخستین بار در تاریخ علم در «کتاب-ال-مجستی» ابولوفای بزجانی تعریف شده، در شکل زیل به کار رفته است:
ji!l-=sina sec ا
ریسالههای زیرین از نمونة آثار اویند: «ال-مدخل ال-حفظ الا سینعه ال-اریسماتیقه» («مقدّمة شایسته در صنعت اریفمیتیکه») ، «رساله فی-ن-نصاب و-ت-تعریفات» («رساله در بارة تناسب و تعریفات») ، «رسالة قوس قزح» («ریساله در بارة رنگینکمان») و غیره.
ه. کاملی.