بولبّاس سییاری

بولبّاس سییاری قاسم ابن عبدالله (سال تولد 876، مرو-وفات 952، همان جا) ، فقیه، محدث و متصوّف تاجیک، مؤسس سلسلة تصوّف سییاریه. جریان زندگی و آرای او را خواهرزاده‌اش عبدالواحد ابن علی سییاری نقل نموده است. موافیک آن ابولبّاس سییاری در عایلة ثروتمند و اهل علم تولد شده است. طبق اتّیلای عطّار در «تذکره‌ت-ال-اولیا» او پس از درگذشت پدرش دارایی بسیاری را، که برایش به ارث رسیده بود، به دو تار موی پیغمبر اکرم (س) عوض نموده از برکیات آن طوفیک یافته است.

بینا به معلومات «کشف-ال-مخچوب» ابولبّاس سییاری در مرو مقام بلند داشت، ولی به این نگاه نکرده حیات صوفیانه را پیش گرفت. او مرید شیخ ابوبکر واسطی بود و اکثر عقیده‌های مرشدش به واسطة او تا به روزگار ما آمده رسیده‌اند. خود ابولبّاس سییاری  نوشته، که اگر با ابوبکر واسطی ملاقات نمی‌کرد، مجوسی از این دنیا ریخلت می‌کرد.

همچونین نقل شده، که واسطی نخستین صوفیی بوده، که برای مرویان مقامات و احوال ته‌اوّف را تعلیم داده است. ابولبّاس سییاری  همچنین در محفل و جمعامدهای بزرگ محدثان فعالانه شرکت می‌کرد و همچون موخدّیس نیز شهرت یافته بود. او در نتیجة کوشش بسیار در نظریه‌ و عملیة تصوّف دست یافت و در این ساحه به مرتبة بلند رسید.

تریقت او بیشتر به حفظ مبانی شریعت اساس یافته بود و در زوخد و ریاضت نیز نام برآورد. ابولبّاس سییاری  اصحاب سهو بود، سکر را در ابتدای حال صوفی جایز می‌دانست، که در انتها باید به تمکین تبدل می‌یافت. هجویری ابولبّاس سییاری را طرفدار مذهب جبریه می‌داند و مؤلف «کشف-ال-مجهوب» گفته است، که وه‌ای «کلام عالی و تصانیفستوده» دارد. طرفدار جبریه ب و-دن او از چنین سخنانش برمی‌آید: «انسان چگونه می‌تواند ترک گناه کند، که این گناه در «لوح محفوظ» او نوشته شده است». راچیع به مسائل توحید نیز اثری تألیف نموده است، که تا به روزگار ما آمده نرسیده است.

بعد مرگش همان خواهرزاده‌اش تریکت او را با نام سییاریه ادامه‌ داد. در مر و نسا پیروان ب­سیاری پیدا کرد. بین پیروانش راچیع به بعضی مسئله‌های تعلیمات تصوّف اختلاف به وجود آمده بود، که بنا به معلومات چولّابی هجویری به توسط مباحثه و مکاتبه رفع گردیده بوده است. ابولبّاس سییاری در مسئلة مشاهده، که یکی از رکنهای اساسی معرفت تصوّف می‌باشد، نظر خاص داشت. اساسهای طریقت ابولبّاس سییاری را «جمع» و تفریکه تشکیل می‌دادند. نتیجة اوّلی به فکر و سالیق را به «فنا» و نتیجة دوّمی به «بقا» آورده می‌رساند. ایچادیات ابولبّاس سییاری  به انکشاف افکار عرفانی، مخصوصاً بخش معرفتی آن به صوفیان خراسان تأثیر فراوان داشته است.

دبیات: جامی عبدالرحمان ابن احمد. نفخات-ال-انس، تاشکینت„ 1336؛ هجویری علی‌ ابن عثمان. کشف-ال-محجوب. لنینگراد، 1926؛ دایرت-ال-معارف بزرگ اسلامی، جلد 3، تاشکینت، 1385.

م. حضرتقولاو.