Илм

ХАТХОИ ТАРТИБИ ДУЮМ, хатхои хамвореанд, ки координатахои росткунчаи онхо муодилаи алгебравии дарачаи дуюмро конеъ мегардонанд. Масалан, эллипс, (аз чумла, давра), гипербола ва парабола аз хамин кабиланд.

ХАТОХОИ МАНТИКИ, дар чараёни фикр аз руи беэхтиёти ва бегаразона вайрон кардани коидаю конунхои мантикро гуянд. Онхо ба 3 гурух таксим мешаванд: 1) хангоми хулосабарори, агар казияи исбот тагйир ёбад, ба чои казияи исботшаванда казияи дигар собит мешавад. Чунин шакли хатои мантикиро маъмулан дар лахзахои гайриимкон будани исботи тезиси пешниходшуда …

ХАТ, системаи аломатхост, ки тавассути накшу тасвирхо робитаи одамонро таъмин менамояд ва хабареро ба фосилаи муайян мерасонад. Xатро ба панч навъи асоси таксим кардаанд: 1) Фразография (хати фикраги), таърихан хати ибтидои буда, тасвирхо ё аломатхои он (фразограммахо) ахбори томро бидуни таксим ба калимахои алохида ифода монамоянд. Ба фразография воситахои предмети …

ХАТИ МОНАВИ, хатест, аз он барои сабти осори Мони ва пайравони у истифода бурданд. Дар асоси шохаи палмирии хати ороми ба вучуд омада, 22 харфи асоси ва 7-то иловагиро дар бар мегирифт. Орфографияи хати монави табиатан фонетики буд, яъне калимахо мувофики талаффузашон навишта мешуданд. Хузворишхо вучуд надоштанд. Барои мутобик кардани …

ХАТИ ОРОМИ, хатест, ки танхо аз овозхои хамсадо иборат буда, 22 харф дошт. Аввали хазораи 1 то мелод дар заминаи хати финики дар чамоаи кабилахои гарбии соми — оромихо пайдо шудааст. Кадимтарин осори хати ороми навиштачоти Бар-Хадод аз Сурияи Шимоли (асри 9 то мелод) ва Зокир аз Хамо (такрибан соли …

ХАТИ ПАХЛАВИ, як навъи хат, ки дар асоси яке аз шохахои хати ороми такрибан дар асри 3 сохта шуда, дар забони форсии миёна (пахлави), сабти катибахо, осори хаттии ин забон истифода мегардид. Xати пахлави дар аввал дорои 22 аломат буд. Вале баъдтар дар хати зуднавис (курсив) шакли харфхо ба якдигар …

ХАТИ ПОРТИ, хатест, ки аз он барои сабти осори забони порти истифода бурда мешуд. Алифбои порти тамоми 22 харфи хати оромиро бо баъзо тагйирот дар бар мегирифт. Шакли харфхо дар катибахои сафолпорахо, ки аз Нисо, Камис ва Кушатеппа ба даст омадаанд, ба хати «империягии ороми» (хате, ки дар давлати Хахоманишиён …

ХАТИ ИДЕОГРАФИ (юнони idа — гоя, фикр ва графия), навъи хат, ки аломатхои он ба мисли хати овози ва хичои на овозхо ва хичохо, балки калимахои яклухт ё кисмхои маънодори калимаро ифода мекунанд. Хати шумери ва хитои намунаи хати идеогшрафи мебошад. Шаклхои кадимаи хати идеогшрафи дар асоси хати таснири ба …

ХАТИ МАЙЯ, хати яке аз халкхои сокини Америка (кисми Мексика, Гондурас, Гватемала), ки хазораи 1 то мелод то асри 16 маданияти боеро ба вучуд овардааст. 3 навиштачоти калон (ба асрхои 12—15 дахл доранд) ва навиштачоти зиёде дар руи сангхо ба хати майя боки мондааст. Рамзкушоии хати майя дар ОГОЗИ солхои …

ХАТИ МЕХИ, хатест, ки ба рохи дар тахтачахои гилин кашидани хатчахои мехмонанд ба вучуд омада, дар Осиёи Пеш (давлати Шумер) маъмул буд. Он дар асоси хати тасвири (пиктография) пайдо шудааст. Дар натичаи инкишофи минбаъдаи хати мехи аломатхо (тасвирхо) барои ифодаи хичохо истифода мешуданд ва дар хамин асос хатхои хичоиву калимаи …