Илм

ФЕЪЛИ ХОЛ, шакли феълие, ки амал ва холатеро хамчун аломати феъли асоси ифода мекунад (чилвакунон, додгуён). Феъли хол хусусиятхои феъл ва зарфро дорост. Аз ин чо онро зарфи феъли хам мегуянд. Дар забони точики шакли Феъли холи замони хозира маъмул аст, ки он гузаранда (навиштаравон, шудгоркунон) ва монда (табассумкунон, тохтаравон) …

ФЕЛЗИТ (немиси Геlsit), массаи асосии чинсхои майдадонаи турши эффузивиро гуянд, ки аз шпати даштии калийдор (ортоклаз) ва кварц, баъзан аз плагиоклази турш ва минералхои тираранг (пироксоп, биотит ва гайра) таркиб ёфтааст.

ФИЗИКАИ АТОМ, як фасли физикаро гуянд, ки сохт ва холатхои атомхоро меомузад. Хамчун илм ибтидои асри 20 шакл гирифтааст. То охири асри 19 атомро таксимнопазир мехисобиданд. Баъди кашфи радиоактивият (1896, А. Беккерел) ва электрон (1897, Ч. Томсон) ошкор гардид, ки атом аз мачмуи заррахои заряднок иборат будааст. Соли 1911 Э. …

ФЕНИЛАЛАНИН, як навъ аминокислотаи ароматист. Дар организм дар шакли озод ва дар таркиби сафедахо мавчуд аст; ба аминокислотаи тирозин мубаддал мешавад. Агар мубодилаи фенилаланин дар организм модарзоди вайрон бошад, боиси кунд шудани зехни одам мегардад.

ФЕНОГЕНЕТИКА (аз юнони phaino — нишон медихам ва генетика) як кисмати генетикаро гуянд, ки зухуроти таъсири геяхо ва мачмуи (генотипи) онхоро дар чараёни инкишофи фард меомузад. Ин истилохро соли 1918 зоолог ва генетики немис В. Хеккер пешниход карда буд.

ФЕНОЛ, оксибензол, кислотаи карбол, С6Н5ОН, кристалли беранг (дар хаво чигари) буда, буи махсус дорад. ( гудозиш 40,9°С, зичиаш 1058 кг/м3. Онро барои истехсоли полимерхо, моддахои рангубори, пестисидхо, дору ва гайра истифода мебаранд. Фенолро барои дезинфексия низ кор мефармоянд. Хангоми ба бадан расидан пустро месузонад.

ФЕРМЕНТХО (аз лотини fermentum — хамиртуруш, хамирмоя), энзимхо, катализаторхои махсуси сафедавиеро гуянд, ки дар хамаи хучайрахои зинда мавчуданд. Ферментхо мубодилаи моддахоро мураттаб ва танзим намуда, дар просессхои фаъолияти хаёти роли мухим мебозанд. Ферментхо ба 2 гурух таксим мешаванд: яккомпонента, ки факат аз сафеда ва дукомпонента, ки аз сафедаю кисми гайрисафедави …

ФАСИЯ (аз лотини Fасiеs — руй, симо), дар геология, мафхумест, ки дигаргунихои таркиби литологии чинсхои кухи ва бокимондахои органикии онхоро дар худуди як кабати стратиграфи ифода мекунад. Истилохи «Фасия»-ро геологи швейсари А. Гресли дар илм чори намуд (1835 —41) Мафхуми Фасия дар литология ба ду маъно истифода мешавад: 1) Фасия …

ФИЗИКАИ ЗАРРАХОИ ЭЛЕМЕНТАРИ, як сохаи физикаро номанд, ки пайдоиш, таъсири мутакобил, тагйир ва табдили зарракои элементарии материяро меомузад. Физикахои заррахои элементари на танхо дар физика, балки умуман дар илми муосир мавкеи хос дорад, зеро мафхуму конунхои асосии он бунёди манзараи илмии оламро ташкил медиханд. Таърихи навини тадкики заррахои элементари солхои …

ФИЗИКАИ МОЛЕКУЛАВИ, як сохаи физикаро номанд, ки хосиятхои физикии чисмхоро дар холатхои гуногуии агрегати зимни тадкики сохти микроскопи (молекулави)-и онхо меомухт. Минбаъд дар натичаи инкишофи вусъатнок ба сохахои чудогонаю мустакил (физикаи чисмхон сахт, физикаи молекулавии моеъ, физикаии газхо ва гайра) таксим шуда, худ аз байн рафт.