Биология

ХАТМИ, хитми, хайрии сурх (Lavatera саkhemiriana), ьёрсолаест аз онлаи тугмачагулхо. Аз 25 то 100 см кад мекашад. Пояаш рост, сершох, пашмакдор. Баргаш 3—5-парра, панчашакл. Гулаш калон, кифшакл, гулоби ё бунафш (дарозии гул- баргаш 3—5 см). Мевааш гирдаи тугмашакл; тухмаш гурдашакл. сиёхтоб. Хатмии худруй дар Эрон, Афгонистон, СССР ва гайра маъмул …

XАРМАГАС, хармагасхо, номи муштараки 4 оилаи хашароти дуболаро гуянд, ки кирминаашон паразити хоси хайвоноти ширхур ва баъзан одам (асосан кудакон) аст. Хармагасхо кариб 160 намуд доранд; дар бадани асп, каркадан, фил ва як намудаш дар растани тухм мегузорад; кирминааш ба дахони хайвонот даромада, дар рохи хозима афзоиш мекунад. Хармагаси халкубини …

ХАРНУБ, харруб, хурнуб, шамук, чинчак, чингак, чингалак (Сеrotina silicua), дарахтест аз оилаи лубиёихо. То 10 м кад мекашад. Баргаш пармонанд, гулаш майдаи бебарг. Мевааш кахваранг, сергушту сершира, ширин (то 60 фоиз канд дорад). Меваи харнуб яке аз ширавор Шохаи харнуб хои писандидаи мардуми кишвархои бахри Миёназамин аст; онро тару тоза …

ХАРТУМ, як узви иловагии харакаткунанда, ки бинии баъзе хазандаю ширхурхо (аксар хашаротхурон, тапирхо, фил ва гайра) чой гирифтааст. Xартум одатан вазифаи нафаскаши, шомма, ломиса, дошта гирифтани хурок ва гайраро ичро мекунад

ХАРТУМДОРХО (Ргоboscidae), як навъ хайвонотеро гуянд ки ба ширхурхо мансубанд. Бинию лаби болоии инкишофёфтаи онхо ба хартум табдил ёфтаанд. Дандони ашки чоги болоиашон хуб инкишоф ёфтааст. Аз хартумдорхо холо факат филхо боки мондаанд.

ХАРТУМЧАДОРХО, гамбускхои нулдароз (Curculionidae), як оилаи гамбускхоро гуянд, ки кисми пеши сарашон ба монанди хартумча дароз шудааст. Аксари хартумчадорхо фитофаганд, яъне узвхои гуногуни растанихои сабзро мехуранд; танхо баъзеи онхо, масалан, Соssоnus дар чуби пусида афзоиш мекунанд ва кирминаи онхо решаи растанихоро мехурад. Бисёр хартумчадорхо зараррасонхои зироати хочагии кишлок мебошанд: гамбуски …

ХАРЧАНГШАКЛХО (Crustasea), харчангхо, як навъ чонварони обиро гуянд, ки бино ба таснифоти зоологи ба синфи хайвоноти бемухраи типи бандпойхо мансубанд. Кариб 20 хазор намудашон маълум аст, ба 5 зерсинф чудо мешаванд. Танаи харчангшаклхо (аз чанд мм то 80 см) аз сар, сари сина ва шикам иборат аст. Дар сарашон муйлабча, …

ХАРГУЛ, харгула, гиёхест баргаш монанди гуши хар, вале бориктар аз он ва ду канори баргаш хордор, ки обаш чарохати тозаро зуд ба хам орад ва шарбаташ барои сил нофеъ аст.

ХАСАКМУРУД, муруди хасак, як навъ муруди махаллист. Дарахташ то 9 м кад мекашад. Мевааш байзашакл (андаряк 55—60 г), пусташ тунуки чилодори зардтоб, сероби ширин; охири август мепазад. Нихоли хасакмуруд баъди 7—8 соли кучат ба хосил медарояд. Онро асосан дар нохияхои шимоли Точикистон мепарваранд. Адабиёт: Косимов М., Навъхои махаллии муруду нокхо, …

ХАСАКИ ОБИ, кастонаи оби, чилим, чормагзи ачина (Trapa natans), як навъ гиёхест оби (аз оилаи хасакобихо — Тгарасеае). Пояи он (дарозиаш 2—4 м) тавассути «чормагз» (хасак)-и лангармонанд ва решахои буртоби риштамонандаш растаниро аз каъри об махкам мекунад. Дар вактхои обхези пояхои он аз каъри об канда мешаванд ва дар об …