Биология

ТУГМАЧАГУЛИ ОБИ (Nuphar), як чинси растанихои обиро гуянд. Аз июн то сентябр гул мекунад. Одатан дар хавз, кул, длрёхои сустчараён месабзад. Дар СССР 2 намуди тугмачагули оби вомехурад. Махсусан Тугмачагули обии зард (N/ Lutea) дар толобу дарёхои сустчараён фаровон аст. Тугмачагули обии зард гиёхи доруист. Тирамох решапояи онро чамъ менамоянд. …

ТУГМАЧАГУЛХО, мубофакхо (Маlvasias), оилаи растанихост, ки гиёххои як ё бисёрсола, баъзе буттаву дарахтодро муттахид мекунад. Дар Точикистон 21 намуди тугмачагулхо меруяд. Аксари онхо (масалан, тугмачагул, гули хайри ва гайра) гиёххои як ё бисёрсолаи худруянд. Тугмачагулхо ахамияти калони иктисоди доранд. Пахта низ ба тугмачагулхо мансуб аст. Г. К. Кинзикаева.

ТУЛАК, пустпартоии мавсимии хайвонот. Бемухрагон (харчангшаклхо, чилпо, хашарот ва дигари бугумпойхо, инчунин баъзе кирмхо ва гайра) хангоми тулак пусти кухнаро партофта, пусти нав мебароранд, ки ин шарти асосии инкишофи организм мебошад. Тулаки хашарот бештар зери таъсири гадуди тулак — экдизон сурат мегирад. Тулаки мухрадорон — обхокихо, хазандахо (бидуни тимсоххо ва …

ТУЛЯРЕМИЯ, шадидтария бемории сироятии хайвонот ва одам, ки бактерияи Тrancisella tularensis ба вучуду меорад. Манбаи сироят асосан юрмонхои касал мебошанд. Туляремия дар ШМА, СССР, Канада, Япония, Швеция, Норвегия, Франция ва дигар мамлакатхои Нимкураи шимоли дучор мешавад. Туляремия ба одам бевосита аз хояндахо ва харгушхои касал ё мурда ё ба воситаи …

ТУРБ, турф, туруб, фичл (Rashanus sativus var. sativus), гиёхи як-дусолаест аз оилаи чилликгулхо як навъ сабзарвоти бехмевагист, Бехаш гуногуншакл (дарозруя, лунда ва гайра), сафед, гулоби, сиёх ва сурх, сермагзу сероб; вазни яктоаш то 5 кг мешавад. Турб сабзавоти дустдоштаи точикон аст. Таъмаш хуш ва каме тунд аст. Сабзавоти пархези ва …

ТУГМАЧАГУЛ, мубофак, панирак (Маlvа), гиёхи як ё бисёрсолаест аз оилаи тугмачагулхо. Тугмачагул эсосан чун алафи бегона дар назди бошишгох, киштзору бог, баъзан дар пахтазору чангал месабзад. Дар Точикистон 8 намуди тугмачагул вомехурад: М. mauritiana (асосан дар нохияхои шимоли ва чануби республика, баъзан дар Помири Гарби нуму меёбад. Растании ороиши ва …

ТУНГ, дарахти тунг (Аleurites), як чинси дарахтони хазонрезро гуянд (аз оилаи зарбатихо). То 10 , м кад мекашад. Дар СССР (Закавказия) тунги Форд (А. fordii) ва тунги япони (А соrdata)-ро мепарваранд. Ба Гурчистон тунги Фордро соли 1929 овардаанд. Тунг яке аз бехтарин растанихои равгандор мебошад. Аз тухми тунги Форд (чини) …

ТРИПАНОСОМОЗ, як гурух беморихои ангалии одаму хайвонро гуянд. Барангезандаи трипаносомоз трипаносомахоанд. Манбаи сироят одам ва хайвони гирифтори трипаносомоз мебошад. Муолича: истифодаи наганин, антрасид, беренил ва гайра. Нест кардани пахнкунандагони сироят рохи асосии пешгирии трипаносомози одаму хайвон аст.

ТРИХИНЕЛЛЁЗ, бемории гелминтози одам ва хайвонот, ки трихинахо ба вучуд меоранд. Одам аз трихинеллёз хангоми истеъмоли гушти хом ва ё нимхом сироят меёбад, баъди 10-25 (баъзан 2-35) шаборуз харорати бадан баланд ( то 39° С) шуда, пилки чашм ва руи варам ва сар дард мекунад; аксар дар пуст доначахо пайдо …

ТРИХОГРАММА (Trichogramma), як навъ савораки тухмхурест аз катори пардаболхо. Хашароти хурд (0,3-0,6); рангаш аз зардчатоб то бури сиёхтоб. Трихограмма дар 215 намуди 6 катори хашарот (алалхусус шапалакхо ва пардаболхо) паразити мекунад. Дар СССР трихограмма еvanescnnc (нигаред расм) бештар ахамияти хочаги дорад. Вай бештар дар 100 намуди шапалакхо, аз он чумла …