ПОЛИГРАФИЯ

ПОЛИГРАФИЯ (аз поли… ва …графия), як сохаи техника, мачмуи во ситахои техникист барои бардоштани нусхахои эиёд аз матнхо ва тасвироти графики. Мафхуми Полиграфия сохаи саноат — саноати полиграфиро ниэ ифода мекунад. Полиграфия (саноати полиграфи) базаи моддию техникии корхои нашрия мебошад. Полиграфия рохи дуру дароэ ва мураккаби тараккиётро тай кардааст. Дар асри 19 бо ихтироъ гардидани мошинхои чоп дар Полиграфия инкилоби саноати ба амал омад. Миёнахои асри 20 ба туфайли револютсияи илмию техники  Полиграфия хеле пеш рафт. Хусусаи гуэаштан ба усулхои электронии тайёр намудани шаклхои чопи (истифодаи хисобмошинхои электрони барои нусхабардории тасвирхо ва мошинхои электронии рангчудокунанда чопи ранга), васеъ ба кор бурдани мошинхои баландсуръати чопи офсети, ба рох мондани хатти пай дар пайи автомати дар сеххои муковабанди, ба тарзи комплекси саросар механикони ва автоматонии истехсолот, истифодаи техникаи фототелеграфи барои кабули сахифахои газета боиси равочу равнаки Полиграфия гардид.

Технологияи Полиграфия аз 3 гурухи асо сии просессхон нстехсоли иборат аст: тайёр кардаии колаб (форма), чопкунн ва муковабасди.

Просессн тайёр*кардавн к о л а б просеоСолхои хуруфчинй (тай ёр карданн колаби матни чопи) ва тайёр иамудяни колаби чопии расм хоро, дарбар мегирад. Колаби матя аз хуруфи матбаа дасти ё бо ёрии мошини хуруфчин чида мешавад. Усулхои гуногуни хуруфчинии автомати басо маъмуланд. Аз усулхои дастии чопи баланд бештар кандакори дар чуб (ксилография), линогравюра; чопи чукур — кандакори дар фулузот, офорт, акватинта, чопи хамвор — литография харчониба истифода мешаванд. Колаби расмхоро бо усулхои фотомеханики (автотипия, фотосинкография, фото литография, фототипия ва гайра), инчунин бо ёрии мошинхои электронии кандакори тайёр мекуяанд. Хангоми чоп нусхахои аслии рангаро (гуногунранга дар колабхои чопии ранг чудокуни тавассути суратгирии рангчудокуни ё истифодаи рангчудокунандахои электрони тайёр мекунанд.

Просесси муковабанди ба намуди махсулоти чопи вобаста аст. Махсулоти чопшударо бо мошинхои махсус сахифа ба сахифа тах карда, медузанд. Баъд се тарафашро бурида, ширеш мекунанд ва ороиш медиханд.

Саноати полиграфи. Корхонахои полиграфи вобаста ба хусусияти истехсолот матбаа, тилолитография, фабрикаи чопи ранга, фабрикаи офсет ва гайра номида мешаванд. Корхонае, ки якчанд просесСолхои полиграфи ё намудхои чопро дарбар мегирад, к о м б и н а т и полиграфи ном дорад. Корхонахои полиграфи аз руи намудхои махсулоти чопи универсали ё махсусгардонида (газетабарори, газетаю журналбарори, китоббарори, картографи ва гайра) мешаванд.

Дар Россияи тореволюсиони хамаги 2668 корхонаи полиграфи буд ва дар онхо кариб 100 хазор кас (1913) кор мекард. Ба шарофати Октябри Кабир тамоми воситахои техники ва моддии чопи газета, брошюра, китоб ва гайра ба ихтиёри мехнаткашон гузашт. Полиграфия ба яке аз сохахои калонтарини саноат табдил ёфт. Солхои 1918—1929 корхонахои саноати консентрасия ва махсус гардонида шуданд.

Солхои 30 баробарс сохтани як ка тор корхонахои навн пуриктидори полиграфи матбаахои пештара бо техпнкаи нав тачхнэоннда шуданд. Дар Москва, Ленинград, Киев, Харъ ков, Тошкент, Душанбе, Ашкобод, Олмаато ва гайра корхонахои полигра фнп чопи китоб бино ёфтанд. соли 1940 дар СОСР 4784 корхонаи по лиграфи мавчуд буд ва дар онхозиёдааз 4И0 хазоркас кор мекард. Адади нашри китоб ннсбат ба соли 1913 3 баробар, адади нашрп газетахои гуногун 10 баробар афэуд.

Солхои Чанги Буэурги Ватанн (1941—45) дар районхои муваккатан аз тарафи истилогаронп немис пш голшуда 3 хазоркорхонаи полпграфи ванрону нобуд шуд. Солхои 1944—1947 кисми зиёди ин корхонахо аз нав баркарор ва 3500 матбааи райони ташкил ёфт. 1 марти 1949 шумораи корхонахои полиграфи кариб ба 6000 расид, ки дар онхо 190 хазор кас кор мекард.

Аз солхои 50 сар карда дар таърихи инкишофи саноати полиграфи сахифахои нав кушода шуданд. Корхонахои калонтарину пуриктидори саноати полиграфи, монанди комбинатхои полиграфии Калинин, Ярославл, Саратов, Минск, комплекси нави матбааи газетабарории «Правда», комбинати газетаю журналбарории нашриёти «Радянска Украина», фабрикаи чопи рангаи Киев ва гайра сохта, ба истифода дода шуданд. Солхои 1966—1970зиёдааз 400 корхонаи нави по лиграфи ба кор андохта, бештар аз 1000 корхона аз нав сохта ва васеъ карда шудаяд. соли 1975зиёда аз 3 хазор корхонаи полиграфи ва 3623 марказхои нусхабардор амал мекарданд.

Саноати полиграфии хозиразамони совети бо техника ва технологияи пешкадам тачхизонида, просессхои асосию ёрирасон механиконида ва автоматонида шудаанд. Адади нашри газета аз 2,7 млн (1913) ба 176 млн (11980), адади нашрп китоб мувофикан аз 99 млн ба 1760 мли нусха расид. соли 1980 5236  номгуй журнал ва дигар нашрияхои даври бо тиражи 3226 млн нусха аз чоп баромаданд.

Дар худуди хозираи Точикистон то роволюсия корхонахои полиграфи вучуд надоштанд. Тамоми махсулоти чопи берун аз худуди Точикистон — дар Самарканд, Тошкент, Ленинград, Казон, Симферопол ва гайра чоп мешуданд. Дар Точикистон аввалин матбаа соли 1924 дар шахр Душанбе ташкил ёфт. соли 1925 ба эабови точики 4 номгун ва соли 1926 13 номгуй китоб бо тиражи умумни 56 хазорнусха аз. чоп баромад. Минбаъд чопи китоб дар республшка ру ба таракки ниход. Соли 1934 Комбинати полиграфии Душанбе сохта, ба истифода дода шуд ва он базаи асосии махсулоти чопии республикаро ташкил дод. Дар рузхои аввали огози кор комбинат хамаги 2 мошини хуруфчини, 1 мошини ротасиони, 6 мошини чоп кунии «Пионер» ва 2 мошини литографи дошт. Соли 1976 дар шахри Душанбе комбинати нави полиграфи ба кор даромад, дар чои пештараи комбинат бошад, Матбааи № 1 ташкил ёфт.

Танхо дар ин ду корхонаи калонтарини полиграфии республика бештар аз 65 мошини хозиразамони хуруфчини, 32 мошини чоп ва 16 мошини баландмахсули чопи офсет кор мекунанд. Дар комбинати полиграфи мошини ротасионии газетбарори ГАУ ба кор даромад, ки он газетахои республикави, газетахои марказии «Правда», «Известия», «Комсомолская правда»ро низ чоп мекунад.

Холо дар республика, ба гайр аз комбинати полиграфи ва Матбааи № 1, боз 3 матбааи вилояти, 10 итиходияи истехсоли, 6 матбааи мустакил ва 12 матбааи сохави кор мекунанд.

Хамин тарик, бо ёрии базаи полиграфии республика соле бештар аз 700 номгуй китобу китобча, 50 ном гуй газетаи республикави, вилояти, шахри, райони, 18 номгуй журнал (ба забонхон точики, узбеки, руси) ва бисёр дигар махсулоти чопи бароварда мешаванд.

Базаи полиграфии республика беш аз  пеш таракки карда, участка ва сеххои асосии корхонахои калони полиграфи механиконнда мешаванд. Дар комбинати полиграфи ва Матбааи № 1 хатхои пай дар пайи просес солхои кор ба рох монда шудааст.

Ад.:       Советская полиграфия — материальнотехническая база печати, дар мачм.:            Ккига, 15, М., 1967; В и н оградов Г. А„ Полиграфическое производство, М., 1973; Экономика, организатция, технология полиграфич. Произ-ва. Реферативный сб., М., 1975. А. Дадоев.