Нониус

Нониус, шкалаи ёрирасонест, ки тавассути он хиссахои таксимоти шкалаи асосии асбоби ченкунандаро месанчанд. Аз номи олими португали Нониус Нувиш (P. Nunes) гирифта шудааст, ки аввалии бор арбоби ба Нониус монандро кор фармуда буд. Тимсоли Нониумхои замонавиро математики фравсави П. Верве пешниход кардааст, аз хамин сабаб Нониумро бештар вернер низ меноманд. Нониусхои хаттби (расм, а), зовиясанч (расм, б), спирали, травсверс а л и ва гайра мавчуданд.

Истифодаи Нониуси хатти ба фарки интервалхои таксимоти шкалаи асоси ва шкалаи ёрирасон асос ёфтааст. Дарозии Нониус (ё худ шумораи бутуни таксимотхои oн) расо дар ягон шу­мораи бутуни таксимотхои шкалаи асоси могунчад. Хангоми ба ягон таксимоти L—уми шкалаи асоси мувофик омадани таксимоти сифрии Нониус натичаи ченкуни ба бузургие, ки таксимоти L—ум иншон медихад, мувофик аст. Хангоми ба L мувофик наомадани таксимоти сифрии Нониус натича аз руи формулаи А = L + Ki хисоб карда мешавад: ин чо К—шу­мораи таксимотхои Нониус аз таксимоти сифри то таксимотест, ки ба ягон рахи шкалаи асоси мувофик аст; i—хиссаи хурдтарини таксимоти шкалаи асоси, ки он Нониус чен кардани он мумкин аст (одатан i=0,1; 0,05 ё 0,02 мм). Принсипи кори Нониусхои з о виясанчи асбобхои оптики-механики низ чунин аст.