МУХОТАБ

МУХОТАБ (араби — хитобшаванда), калима ва ибораест, ки шахс ва ё предмети мурочиатшударо номбар мекунад. Ба вазифаи Мухотаб исмхои хосу чинс, чондору бечон, чонишинхои шахси ва дхма калимахое, ки ба маънои исм истифода мешаванд, омада метавонанд. Мухотаб бо аъзохои чумла алока надорад ва аъзои чумла низ шуда наметавонад; дар аввал, байн ва охири чумла чой гирифта, бо аломатхои китобатии мувофик чудо карда мешавад. Масалан, Хуршед, ту аз мактаб кай омади? Кани, 3 а р р и н а, навбати ту. Аз чоят хез, Ч а м ш е д! Мухотаб вобаста ба мавкеи худ дар чумла, инчунин муносибати гуянда ба предмети хитобшуда интонасияи даъвати (бо задаи таъкиди талаффуз шудани Мутохаб), интонасияи туфайлй (пастшавии овозу суръати талаффуз), интонасияи хитоби мегирад. Хангоме, ки бо Мутохаб нидое истифода мешавад, оханги мурочиат пуркувват мегардад:

Вакти он аст, эй калам, буррандатар гарди зи тег!

Вакти он аст, эй сухан, гуррандатар гарди зи барк!

Мутохаб дар маврпдхои чудогона: а) агар Мутохабхои хампахлу номи хамон як шахе ё предмет бошанд (Азизам, ч о н а к а м, аз суханонн май хафа нашав), б) агар Мутохабхо шахс ва предметхои гуногунро ифода кунанд (Э й о ф т о б, эй к у дхх о, эй дарахтон, ба имдоди ман бирасед!) чида мешавад. М.утохаб аз руи таркиб ду хел мешавад: хуллас (Мутохаби бо як калима ифодаёфта) ва тафсили (М.утахаби бо ибора ифодаёфта).

А. Мирзоев.