Теги: Фалсафа ва дин

Дар асрҳои миёна  илоҳиётшинос ё фақеҳеро мегуфтанд, ки оид ба масъалаҳои дину фиқҳ (иҷтиҳод) ҳукм мебарованд ва нисбат ба дигарон афзалият ва ҳаққу ҳуқуқи махсус дошт. Масалан, асосгузорони чор мазҳаби суннӣ Муҷтаҳид буданд. Дар асри 10 вазифаи Муҷтаҳидро қисман муфтиҳо иҷро мекарданд. Дар равиян шиа Муҷтаҳид рӯҳонии олимақомест, ки обрӯ …

МАОД (аз забони арабӣ гирифта шуда маънояш «ҷои бозгашт», «саранҷом», «охират» мебошад), дар таълимоти динию фалсафӣ баъди вафот бозгаштани инсон, зиндагии баъди марг. Ба ақидаи аҳли дину диёнат одам баъди марг зинда мешавад ва гунаҳкорон ба дузаху бегуноҳон ба биҳишт мераванд. Машшоиён Маодҳои рӯҳониро тарафдорӣ намуда, Маодҳои ҷисмониро инкор кардаанд. …

МАБОҲИС-УЛ-МАШРИҚИЯ – (Баҳсҳо оид ба машриқият), аввалин асари машҳури Фахруддини Розӣ. Соли 1342 дар Ҳайдаробод нашр шудааст. Асар, ки масъалаҳои илоҳиёт ва табииётро дар бар мегирад, аз 3 қисм иборат аст. Қисми аввал аз категорияҳои вуҷуд, имкон, моҳият, ваҳдат ва касрат баҳс мекунад. Дар қисми дуюми китоб, ки табииёт ном дорад, …

МАНТИҚИЯ (ба забони руссӣ «Математическая логика») – ин ҷараён дар бунёди математика ва фалсафаи математика, ки тезиси асосии он тасдиқи «мувофиқати математика ба мантиқӣ, яъне имконияти (ва зарурати) муайян кардани тамоми мафҳумҳои ибтидоии математикӣ (ки дар доираи худи математика муайян намешаванд) дар истилоҳҳои мантиқӣ «холис» ва исботи ҳамаи ҷумлаҳои математикӣ …

МАКОН ВА ЗАМОН, шаклҳои асосӣ ва умумии мавҷудияти материя. Макон ва 3амон ба таври объективӣ вуҷуд дошта, даркшаванда ва дорои хусусиятҳои умумӣ мебошанд, ки хосияти сеченакии ҷисмҳо, ҷойивазкунин онҳо, фосилаи байни ҷисмҳо ва лаҳзаҳои мухталифи процессҳо ва падидаҳо ва ниҳоят муносибатн макониву замониро ифода мекунанд. Дар ҳалли ин масъала ду …

МАОИЗМ, («Ғояҳои Мао Цзэ-дун»), ҷараёни майдабуржуазию миллатчигии хилофи марксизм-ленинизм, ки солҳои 30 дар Партияи Коммунистии Хитой пайдо шуда, охири солҳои 50 ҳамчун системаи ақидаҳои мустақили идеологию сиёсии зидди социализми илмӣ ташаккул ёфтааст. Хусусияти Маоизм аз он иборат аст, ки таълимоти зиддисоциалистии «коммунизми казармӣ» ва гегемонизми бузургдавлатиро бо ибораҳои қалбакии революционию …

МАКТАБҲОИ  ФАЛСАФӢ, навъ ва шаклҳои равияҳои фалсафист (материализм ва идеализм), ки дар ҳалли масъалаи асосии фалсафа аз якдигар фарқ мекунанд ва тобишҳои гуногуни равияву мактабҳоро ифода менамоянд. Мактабҳои фалсафӣ ифодаи муборизаи дохилии равияҳои фалсафӣ, натиҷаи муборизаи байни онҳо ва инъикоси муборизаи ғоявии табақаҳои гуногуни ҷамъият мебошанд. Бузургтарин ва машҳуртарин Мактабҳои …

Мактаби Франкфурт – мактаби фалсафа ва социологияи муосири немис. Солҳои 30—40 асри 20 аз тарафи профессори М. Хоркхаймер (1895—1973) таъсис шудааст. Баъди ҳиҷрати Хоркхаймер ба ИМА дар Женева, Париж ва Университети Колумбияи ИМА интишор ёфт. Намояндагони асосиаш — Т. Адорно (1903—69), Г. Маркузе (1898—1979), Ю. Хабермас (тавваллуд 1929). Органи асосии мактаб …

МАЗҲАБ (арабӣ- роҳ, равиш), шӯъба ё шохаи фиқҳи суннии мусулмонӣ мебошад. Дар адабиёти динии асрҳои миёна роҷеъ ба мазҳаб, фирқа ва ҳатто ҷараёнҳои исломӣ фикри собиту маъмуле вуҷуд надорад. Муаррихони дин чӣ қабл аз Муҳаммади Шаҳристонӣ ва чӣ баъд аз ӯ мазҳаб ва фирқаҳои исломиро ба ҳам омехтаанд ва гоҳ …