Перспективы

Перспективы (франс. реspective; аз лот. реrspicio — пурра мебинам), системаи тасвири ҷисмҳои се­чена дар ҳамворӣ ё дар ягон сатҳ аст, ки сохти фазоӣ ва дурии қисмҳои ҷудогонаи онро аз мушоҳид ба назар мегирад. Қоидаҳои Перспективаро ма­тематики Юнони Қадим Уклидус (Евклид) дар «Оптика» ном асараш шарҳ дода шуд. Олимону меъморони италиявӣ Л. Гиберти (1378—1455), Л. Б. Албертӣ (1404—1472), П. Фран­ческа (1416—1492), Г. Убалдӣ (1545— 1607) ва рассоми немис А. Дюрер (1471—1528) назарияи Перспективаро асоснок карданд. Леонардо да Вивчӣ (1452— 1519) асосҳои Перспективаи фазоӣ ва Ж. Де­зарг (1593—1662) тарзи таҳлилии сохтани Перспективаро кашф намуданд. Минбаъд Перспектива дар ҷаҳорчӯбаи геомегрияи тасвирӣ инкишоф ёфт.

Бо мақсади ҳосил кардани тасвири перспективаи ягон ҷисм аз нуқтаи маълуми фазо (маркази перс­пектива) ва аз ҳамаи нуқтаҳои ҷисм нурҳо гузаранда, дар сатҳе тасвири предметро ҳосил мекунанд. Нуқтаҳои буриши нурҳо бо ин сатҳ тасвири перспективиро медиҳанд (расм). К — ҳамвории сурат, Т — ҳамвории предмет, t₁ t₂  буришгоҳи ин ҳамвориҳост, ки асоси ҳамвории суратро ташкил медиҳад, р — нуқтаи асосии сурат, s — нуқтаи ист.

Перспективаи хатҳои рости параллел бо ҳам дар ҳамвории сурат ё берун аз он дар хати уфуқии h₁h₂ бурида мешаванд. Дар асл хатoои рости параллел дар наpари мушоoид чун хатoои рости oамдигарро бу­раyда намудор мегарданд. Ҳамив тавр, Перстективаии теғаҳои 1′ 2′ ва 3′ 4′ дар нуқтаи Ғ₁ ва Перспективаи теғаҳои 2′ 3′ ва 1′ дар нуқтаи Ғ₂ бурида мешаванд. Нуқтаҳои Ғ₁ ва Ғ₂ фокуси Перспектива ном дошта, хатҳои ва SF1 ва SF2 мувофиқан ба теғаҳои 1 2 ва 1 4 параллел гузаронда мешаванд.

Перспективаи дар ҳамвории К  ҳосилшударо перспективаи хаттӣ меноманд. Ин намуди Перспектива дар санъати меъмориву рассомӣ бештар маъмул а ст.

Агар ҳамвории К-ро бо сатҳи силиндрӣ иваз кунем, перспекти­ва и манзаравӣ ҳосил мешавад, ки он дар ороиши декоратсияҳо васеъ истифода мешавад. Дар мавриди ҳамвории К-ро бо сатҳи андаруни ку­ра иваз намудаи перспективаи  г у н б а з ӣ ҳосил мегардад.

Ад.: Барышников А. П., Перспек­тива, 4 изд., М., 1955; Хория Теодо­ру, Перспектива, Бухарест, 1964; К л и- му хин А. Г., Тени и перспектива. М., 1967; Климу хин А. Г., Начертатель­ная геометрия. М., 1978.