Илм

“Баҳри кабир”, китоби Муҳаммад Аъзамхон ибни Шоҳаъзамхон оид ба тиб, ки соли 1879 ба забони форсӣ-тоҷикӣ  дар чор ҷилд таълиф шудааст. Ин китоб, ки соли 1896 да Канпур ба табъ расидааст, 14967 номи давоҳои муфрадро дар бар мегирад. Муаллиф ба ғайр  аз доруҳое, ки тавсифашон дар китобҳои тиббии форсӣ ва …

МАДРАСА (арабӣ — ҷои дарс хондан, дарсхона), таълимгоҳе, ки толибон таҳсили илм мекунанд, дониши худро такмил медиҳанд. Ба шаҳодати муаррих Наршахӣ нахустин Мадрса дар Бухоро пайдо шуда, соли 937—938 аз сӯхтор нобуд шудааст. Дар ҳудуди асрҳои 11—12 дар кишварҳои ғарбии олами ислом ҳам таъсис ёфтани Мадраса ба фаъолияти ҳукуматдорони салҷуқӣ, …

ЛИЗОГЕНИЯ (аз юн. lysis—таҷзия, вайроншавӣ ва… geneia — пайдоиш) – ин қобилияти генетикии бактерияҳо, ки баъди сирояти бевосита пас аз чанд насл вайрон шуда, бактериофагҳо ҷудо мекунад. Назарияи Лизогенияро соли 1950 олимони франсавӣ А. Лвов ва А. Гутман кашф кардаанд. Онҳо ошкор намуданд, ки ҳолати лизогенӣ бо мавҷудияти бактерияҳои махсус …

МАЗҲАРИИ КАШМИРӢ (соли таваллуд номаълум, Кашмир — вафоташ 1610, ҳамон ҷо), шоири форсизабони Ҳиндустон. Маълумоти ибтидоиро дар Кашмир гирифта, барои такмили дониш ба Ҳирот меояд ва бо шоирони ин ҷо — Ҳусайнӣ Саноӣ, Мирзоқулии Майлӣ, Валии Даштибаёзӣ ва Мираки Солеҳӣ ҳамсуҳбат шуда, ба маҳфилҳои адабӣ ҷалб мешавад. Баъдтар сафари Машҳаду …

МАЙДОНИ МАГНИТӢ – майдони дорои қувваест, ки ба зарядҳои электрии мутаҳаррик ва ҷисмҳои дорои лаҳзаи магнитӣ новобаста ба ҳолати ҳаракати онҳо таъсир мекунад. Ноқили ҷараёндор, ҷисмҳои зарядноки мутаҳаррик ё магнитноккардашуда манбаъҳои Майдони  магнитӣ мебошанд. Дар ҳамаи мавридҳо сабаби умумии пайдошавии Майдони магнитӣ ҳаракати зарраҳои электрӣ мебошанд. Азбаски дар табиат зарядҳои озоди …

МАБОҲИС-УЛ-МАШРИҚИЯ – (Баҳсҳо оид ба машриқият), аввалин асари машҳури Фахруддини Розӣ. Соли 1342 дар Ҳайдаробод нашр шудааст. Асар, ки масъалаҳои илоҳиёт ва табииётро дар бар мегирад, аз 3 қисм иборат аст. Қисми аввал аз категорияҳои вуҷуд, имкон, моҳият, ваҳдат ва касрат баҳс мекунад. Дар қисми дуюми китоб, ки табииёт ном дорад, …

МАНТИҚИЯ (ба забони руссӣ «Математическая логика») – ин ҷараён дар бунёди математика ва фалсафаи математика, ки тезиси асосии он тасдиқи «мувофиқати математика ба мантиқӣ, яъне имконияти (ва зарурати) муайян кардани тамоми мафҳумҳои ибтидоии математикӣ (ки дар доираи худи математика муайян намешаванд) дар истилоҳҳои мантиқӣ «холис» ва исботи ҳамаи ҷумлаҳои математикӣ …

ЛОГОМЕТР – асбоби электрченкунанда, ки нишондоди ақрабаки он ба нисбати ду қимати бузургии электрикӣ (одатан қувваи ҷараён) мутаносиб аст. Логометр аз забони юнонӣ “Logos” — калима, дар ин ҷо нисбат ва “Метр” гирифта шудааст. Логометр атнитоэлектрикӣ, электродинамикӣ, ферродинамикӣ ва электромагнитӣ мешаванд. Қисми ҳаракатноки Логометрҳои магнитоэлектрикӣ, ки бештар маъмуланд аз 2 элемент, масалан, ғалтакҳои 1 …

МАКОН ВА ЗАМОН, шаклҳои асосӣ ва умумии мавҷудияти материя. Макон ва 3амон ба таври объективӣ вуҷуд дошта, даркшаванда ва дорои хусусиятҳои умумӣ мебошанд, ки хосияти сеченакии ҷисмҳо, ҷойивазкунин онҳо, фосилаи байни ҷисмҳо ва лаҳзаҳои мухталифи процессҳо ва падидаҳо ва ниҳоят муносибатн макониву замониро ифода мекунанд. Дар ҳалли ин масъала ду …

ЛОҶВАРД – Ложвард (ба забони руссӣ – лазурит), минерал, таркиби химиявиаш (Na, Ca)e [А1 Si04fe (S04, Cl, Sh. Дар сис­темаи куби кристал мебандад. Одатан дар шакли массаҳои яклухти донадори шингун, кабуд, бунафш, кабуди сабзранг ва баъзан дар шак­ли кристалл дучор мешавад. Сахтиаш 5,5—6,0; зичиаш 2380—2420 кг/м3. Лоҷвард дар контакти ҷинсҳои …