Илм

«Назарияи умумии системаҳо», таълимоти махсуси илмӣ ва мантиқию методологиест, ки биоло­ги австриягӣ Л. Берталанфи (1901— 1976) пешниҳод кардааст. Мақсади асосии «Назарияи умумии системаҳо» коркарди мафҳумҳоест, ки барои чун система таҳлил кардани объектҳо имкон медиҳанд. Ба ақидаи Берталанфи «Назарияи умумии системаҳо» бояд он тағйироти ҷиддиеро, ки дар системаи мафҳумҳои илмӣ дар …

Назарияи сохти химияви, назарияест дар бораи сохти пайваст- ҳои органики, тартиби ҷойгиршавии атомҳо ва бандҳои химиявӣ дар мо­лекула, таъсири (мутақобили атомҳо, инчунин алоқаи сохт ва хосияти фи- зикию химиявии моддаҳо. Принсипҳои асосии Назарияи сохти химиявиро аввалин маротиба (1861) А. М. Бут­леров баён кардааст. Ба кашф шудани Назарияи сохти химия мафҳумҳои …

Назарияи сатҳҳо як фасли геометрияи дифференсиалӣ аст, ки хосияти сатҳҳоро меомӯзад. Яке аз вазифаҳои асосии Назарияи сатҳҳо чен намуда­ни бузургиҳои гуногун дар сатҳҳо мебошад. Маҷмӯи далелҳое, ки дар натиҷаи ин ченкунино ба даст меояд, геометрияи дохилии сатҳҳоро ташкил медиҳад. Мафҳумҳои дарозии хат, кунҷи байни ду самт, масоҳати соҳа, инчунин хатҳои …

Назарияи радикалҳо яке аз назарияҳои асосии химияи нимаи якуми асри 19. Асоси онро тасаввуроти А. Л. Лавуазе оид ба аҳамияти муҳими оксиген дар химия ва духелагии таркиби пайвастҳои химиявӣ ташкил медиҳад. Лавуазе (1789) аз истилоҳи радикал (аз лот. radix — реша, асос, ки соли 1785 химики франсавӣ А. Б. Гитон …

Назарияи операторҳо, як фасли таҳлили, функсионалӣ буда, ба омӯзиши хосиятҳои операторҳо ва истифодаи онҳо дар ҳалли масълаҳои гуногун оид аст. Мафҳуми опе­ратор яке аз мафҳумҳои умумитарини математика ба ҳисоб меравад. Назария умумии операторҳо дар натиқаи инкишофи назарияи муо- дилаҳои интегралӣ, ҳалли масъалаҳо оид ба ёфтани функсияҳои хусусӣ ва қиматҳои хусусии …

Назарияи омилҳо таълимотҳои сотсиологиест, ки тағйири вазъияти ҷамъиятро аз таъсири ягон ҳодиса (омили ягонаи ин тағйиротҳо) медонад. Дар таърихи афкори иҷтимои я чанд кӯшишҳо чунин тарзи таъбири механизми инкишофи ҷамъият маълум аст. Шаклҳои географа, демо­графа, психологи ва дигар навъҳои детерминизм аз қабили онҳост. Ва­ле ин гуна кушишҳо ҳамеша вазъиятеро ба …

Назарияи нисбият ҳозира назарияи физикии фазо, вақт ва ҷози-баро гӯянд, ки алломаи асри 20 А. Эйнштейн солҳои 1905—1915 таҳия кар- дааст. Аз рӯи ташбеҳи худи Эйнш­тейн Назарияи навъҳо сулолаеро мемонад, ки аз ду шаҷара таркиб ёфтааст — одатан якеро н а з а р и я и  ҷузъии н и …

Назарияи навъҳо  дар хи­мия, назарияест, ки пайвастҳои хи- миявиро маҳсули дар пайвастҳои «маъмул»-и камшумор ивазшавии як элемент (радикал) бо элементи (радикали) дигар мешуморад. Ин назарияро согҳои 1839—1840 химики франсавӣ Ж. Б. Дюма пешниҳод кардааст. Соли 1853 химики дигари франсави Ш. Жерар «Назарияи навъҳои нав»-ро кор карда баромад. Мувофиқи Назарияи навъҳои …

Назарияи мувозинат номи муштараки як қатор таълимотҳои иҷтимоию таърихии ғайримарксистист, ки ҷараёни инкишоф ва амалиёти ҷамъият ё унсурҳои онро дар асоси принсипи мувозинати аз табиатшиносӣ гирифташуда таъбир мекунанд. Дар асри 17 пайдо шуда (Б. Спино­за, Т. Гоббс, Г. В. Лейбнитс), сани­тар аз тарафи позитивистов (О. Конт, Г. Спенсер ва дигарон) …

Назарияи мошин ва механизмҳо (НММ) илмест дар бораи методҳои умумии тадқиқу лоиҳакашии мошин ва механизмҳо. НММ-ро шартан ба ду қисм: назарияи механизмҳо ва назарияи мошинҳо ҷудо мекунанд. Фаслҳои асосии НММ-ро синтези механизмҳо, динамикаи мо­шин ва механизмҳо ва назарияи мошин-автоматҳо ташкил медиханд. Дар фасли синтези меха­низмҳо схемаи оптималии механизм ва параметрҳои …