Биология

СУБҲОНӢ, як навъ зардолуи ҷойдорист. Ниҳолаш соли 8—9-ум ба ҳосил медарояд. Дарахташ баланд ва сершох. Охирҳои март гул мекунад, мевааш июн —июл мепазад. Мевааш калон-калони байзашакл (32— 35 г); зарди баланд, сершира, аз донакаш нағз ҷудо мешавад. 14—16% қанд, 0,5—0,8% ҷавҳар дорад. Аз ҳар бехи он то 400 кг ҳосил …

СУБСТРАТ дар биология: а) моддаи химиявие, ки ба он фермент таъсир мекунад; б) ҷисм ё моддаест, ки дар организми зинда (наботот ва ҳайовонот) маскун аст; муҳити доимист барои зиндагӣ ва инкишофи организм (масалан, муҳити ғизо барои микроорганизмҳо).

СТРЕСС (аз англисӣ stress— шиддат), дар психология, физиология ва тиб ҳолати иштидоди рӯҳист, ки ҳангоми фаъолияти одам дар шароитҳол мушкил (ҳаёти ҳаррӯза, инчунин вазъиятҳои махсус, масалан, парвози кайҳонӣ ва ғайра) ба вуҷуд меояд. Мафҳуми Стрессро ба илм физиологи канадагӣ Г. Селье (1936) дохил кард. Ҳангоми авҷи Стресс нуқсҳои идрок, хотира …

СТРЕПТОКОККҲО (аз юнонӣ sreptos — силсила ва …коккҳо), як ҷинси бактерияҳои курашакли беҳаракатро гӯянд. Дар хок, наботот ва пӯсти ҳайвоноту одам зиндагӣ мекунанд. Стептоккокҳои дардангез боиси пайдоиши дарди гулӯ (ангиша), саромос, заҳролудшавии хун ва ғайра мегарданд; баъзеашон эритроситҳои хунро ҳал (гемолиз) мекунанд. Баъзе намудҳои Стептоккокҳо барои истеҳсоли маҳсулоти ширӣ (ҷурғот, …

СТРЕПТОДЕРМИЯ, бемории илтиҳобии пӯст (импетиго, суп-сурх шудани пӯст, эктима ва ғайра)-ро гӯянд, ки барангезандааш стрептококкҳо мебошанд.

СТРАТИФИКАСИЯИ ТУХМӢ, як услуби пеш аз кишт тайёр кардани тухмӣ барои тезонидани сабзиши онҳост. Асосан тухмиҳои дерсабзи дарахтон (мевагӣ, бешаги, зинатӣ) ва баъзе растаниҳои доруиро стратификасия мекунанд. Тухмиро дар субстрати нам (рег, аррамайда, торфмайда, ушна) гузошта, баъд дар ҳарорати паст (4—б°С) ва дар ҷои ҳаворас нигоҳ медоранд. Барои 1 ҳисса …

СТОМАТИТ (аз лотинӣ stomatos — даҳон), дарди даҳон, ҷӯшиши даҳон, барфак, илтиҳоби пардаҳои луобии даҳон. Стоматити одам аз осеби механикӣ, ҳароратӣ, химикӣ ва ғайра, авитаминоз, диабет, бемориҳои дилу раг, асаб, узвҳои хунофар ва узвҳои ҳозима, бемориҳои сироятии шадид (масалан, сурхча, махмалак, хуноқ) ва музмин (масалан, сил), заҳролудшавӣ ва ғайра ба …

СТЕНОКАРДИЯ, ниг. Зиққи дил.

СТЕНОЗ (аз юнонӣ stenos — борик, танг), тазайюқ, тангӣ, танг шудани сӯрохи ягон узв (баромадгоҳи меъда, хирной, бронхҳо, рӯда, сурхрӯда, артерияҳо ва ғайра)-ро гӯянд. Стеноз модарзодӣ (масалан, Стенози баромадгоҳи меъда дар кӯдаки) ва иктисобӣ (дар мавриди карахш бастани реш, хадшаи ҷароҳат, варами девораҳои узв дар вақти газакгирии он, ҷароҳат, омос …

СТАФИЛОКОККҲО (аз юнонӣ staphulе — хӯша ва коккҳо), як ҷинси бактерияҳои курашакли беҳаракатро гуянд, ки қангоми афзоиш тӯдаҳои хӯшамонанд ҳосил мекунанд; қутри ҳуҷайразшон 0,6—0,8 мкм. Дар ҳаво ва пӯсти ҳайвоноту одам зиндагӣ мекунанд. Стафилакоккҳо метавонанд як қатор моддаҳои заҳрнок ҳосил намоянд. Стафилакоккҳо дардовар буда, фасодгирии захм, варами маддадор (абсцесс), пучак, …