Биология

ЛИТОФИТҲО – (яз калимаи юнонии «Литос» яъне санг ва калимаи «Фитон» яъне  растанӣ гирифта шудааст) – ин як намуди потрофитҳо ё растаниҳое, ки дар сангу харсангҳо, шохҳои дарахт ё ҷойҳои кафидаи онҳо месабзида мебошад. Литофитҳо ҷинсҳои кӯҳиро вайрон карда, барои нумӯи растаниҳо замина тайёр мекунанд. Одатан харсанг аввал бактерияю обсабз, …

ЛУКНАТ – ин ҳолати сақавӣ, тутилагӣ (тӯтала), вайроншавии нутқ дар натиҷаи paгкашии мушакҳои нутқ талаффуз карда натавонистани ҳиҷоҳои алоҳидаи калима мебошад, ки онро ба забони руссӣ «заикание» мегӯянд. Одатан дар синии 2— 5-солагӣ пайдо мешавад. Аксар тарс, баъзан тақлидкунӣ, вайроншавии фаъолияти секрецияи ғадудҳои дохилиусоравӣ ва бемориҳои дигар сабаби ба вуҷуд …

МАЙМУН (Simla ё Anthropoidea) – ҳайвони ширмакест аз қатори приматҳо. Ба се забароила ҷудо мешавад: Маймунҳои америкоӣ (Ceboidea), осиёию африкоӣ (Cercopithecoidea) ва одамшакл (Нош noidea). Маймунҳои америкоӣ ду оила (Callithricidae ва Cebidae)-o дар бар мегиранд. Сӯрохҳои роҳҳои бинии онҳо васеъ аст. Ба Маймунҳои осиёию африкоӣ як оила — мартышкашаклҳо (Cereopitheeidae) …

МАЙМАН (Juncus) –  ҷинси растаниҳои бисёбрсола (баъзан яксолаи алафа), мансуби маймакиҳо. Гули дуҷинсаи сабатоби назарногир, ғӯзаи сепаллаи сертухм дорад. Зиёда аз 250 намуди Майман дар минтақаҳои мӯътадилу хунук, инчунин минтақаҳои баландкӯҳи тропикӣ ва субтропикӣ паҳн шудааст. Дар Осиё қариб 80 намудаш дар ботлоқзору марғзорҳои сернам, соҳили обанборҳо ва ғайра месабзад. …

МАНИ – ин моеии аз чондорхои нарина хосилшаванда, ки ба забони руси «сперма» мегуянд ва аз забони юнони «sperma» гирифта шуда маънояш «тухм» мебошад.  Мани ин моеъи сафедчатоби гализ, ки мардон ва хайвонхои нарина, одатан хангоми алокаи чинси мебароранд. Манихо сафеда (аз он чумла ферментхо, нуклеопротеидхо), липид, ангиштоб, витамин, простагландин, …

МАНӢ – ин моеии аз ҷондорҳои нарина ҳосилшаванда, ки ба забони русӣ «сперма» мегӯянд ва аз забони юнонӣ «sperma» гирифта шуда маънояш «тухм» мебошад.  Манӣ ин моеъи сафедчатоби ғализ, ки мардон ва ҳайвонҳои нарина, одатан ҳангоми алоқаи ҷинсӣ мебароранд. Маниҳо сафеда (аз он ҷумла ферментҳо, нуқлеопротеидҳо), липид, ангиштоб, витамин, простагландин, …

МАМОНТ (Mammuthus primigeni-us), ҳайвони ширхӯри мурдарафтаест ва аз оилаи филҳо буд. Дар Аврупо, Осиёи Шимолӣ ва Америкаи Шимолӣ дар нимаи дуюми плейстоцен зиндагӣ карда, қариб 10 ҳазор сол пеш аз байн рафтааст. Қади Мамонт 2,5—3,5         метр, вазнаш 7 тонн буда, пойҳои кӯтоҳ ва мӯи ғафс дошт. Дарозии очаш 4 метр …

ЛИМУ (Citrus limon), растании бисёрсолаи ҳамешасабзи субтропикӣ» мансуби судобиҳо. Лимуро дар забони русӣ «Лимон» ва ба забони англисӣ «Lemon» меноманд. Баландии дарахти лиму 3—7 метр, шохҳояш хордор, баъзан бехор, баргаш ғафс, дарозрӯя, тухмшакл, гулаш дуҷинса, сафеди хушбӯй, мевааш тухмшакл, баъзан мудаввар (дарозиаш 5—7 см), вазнаш то 120 грам, ғафсии пӯсташ …

ЛУБИЁИҲО (Leguminosae), оилаи растаниҳои дупаллагӣ, ки дар ҳамаи ноҳияҳои кураи Замин васеъ паҳн шудаанд. Баргҳо оддӣ ё мураккаб, гулҳо бештар дар гултӯда буда, 5 (баъзан 4) гулбарг доранд; гулбарги болои байрақ, ду гулбарги паҳлуи бел, ду гулбарги майдатарини дигар заврақча номида мешаванд. Лубиёиҳо одатан 10 (баъзан зиёд) гардбарг доранд. Лубиёиҳо …

МАЛТОЗА (аз англ. malt — орди ғаллаи сабзонидашуда) ин қанди орди ғаллаи сабзонидашуда, дисахариди табиӣ, ки аз боқимондаи ду молекулаи глюкоза иборат аст. Дар дони нешзадаи ҷав, ҷавдор ва дигар ғалладонаҳо, инчунин помидор, гард ва нектари баъзе растаниҳо бисьёр аст. Мальтоза дар об нағз ҳал мешавад, таъми ширин дорад. Биосинтези …