Биология

МОНОФАГИЯ (аз моно… ва юн. phagein — хӯрдан), чинхӯрӣ, ба хӯрдани фанат як хели хӯрок одат кардани ҳайвонот. Ҳашарот, баъзе кирмҳо, харчангшаклҳо ва нармбаданҳо аз ҷумлаи чунин ҳайвонотанд. Дар байни мӯҳрадорон чинхӯрон хеле каманд. Моноскоп бештар ба ҳашароти растанихӯр (мас., гамбӯсаки нӯлдарозак Calandra granaria танҳо дони гандумро мехӯрад ва гамбӯсаки …

МОНОГЕНЕЯҲО (Monogenoidea), як синфи паҳнкирмҳои паразитӣ. Моногенеяҳо ба зерсинфи Моногенеяҳои дараҷаи паст (Polyoncnoinea) ва дараҷаи олӣ (Oli-goncnoinea), ки аз рӯи сохти системаи ҷинсӣ, давраи инкишоф ва ғ. фарқ мекунанд, ҷудо мешаванд. Қариб 2000 намудашон дар тани модӣ, инчунин дар тани обхокиҳо ва хазандаҳо (мас., сангпушт) парзаитона зиндагӣ мекунанд; як намуди …

МОМОГУЛ, гули момо (Campanula), ҷинси гиёҳҳои як-ду ва бисьёрсола, баъзан нимбуттаест аз оилаи момогулиҳо. Поли бешохча ё сершохча, барги бедумча ё думчадор, хӯшагули бисёргула (баъзан якгула), гули пайвастбарги зангӯла ё цифшакли кабуд, осмонранг, баъзан сафед ё бунафш, ғӯзаи 3—5-паллаи сертухм дорад. Зиёда аз 300 намуди Момогул дар минтақаи мӯътадили Нимкураи …

МИРИ МУШОН (Dryomys nitedu1а), ҳайвони хояндаест аз оилаи GH-ridae. Дарозии танаш то 11 см, думаш дарозу (то 10 см) сермӯй. Рангаш зардчаи бӯр ё хокистарӣ. Мири мушон Дар Европа, Осиёи Ғарбӣ, Марказӣ, Осиёи Миёна паҳн гаштааст. Дар Тоҷи­кистон Мири мушон дар ҳама ҷо (ғайр аз қисми ҷанубу ғарбӣ ва Помири …

МАГАСҲО (Muscidae), оилаи ҳашарот аз гурӯҳи дуболаҳо. Дар дуяьд қариб 5 ҳазор намуди онҳо маълуманд. Баданашон тира, баъзан зард ё кабуд ва ё сабзи ҷилодор. Аз 1 то 2 ҳазор (дар давоми умри худ) дона тухм мегузоранд; баъзеашон зиндазо. Кирми Магасҳо дар моддаҳои пӯсидаи органикӣ, нору, баъзан дар бофтаҳои зиндаи …

МАГНОЛИЯ (Magnolia grandifloга), дарахти ҳамешасабзест аз оилац Magnoliaceae. Баландиаш то 30 м. Барги байзашакли дурушти ҷилодор (дарозиаш 12—25 см, бараш 4—12 см), гули сап-сафеди калони хӯшбӯй (диаметраш 10—22 см), баргмеваи ҷалғузашакл (дарозиаш то 12 см» бараш то в см), тухми лубиёшакл (дар ҳар як мевабарга 1— 2-той, вазни 1000-тоаш қариб …

ЛЕПТОСПИРОЗҲО бемории шадиди сироятӣ, ки лептоспираҳо ном микроорганизмҳои беморизо меангезанд. Зиёда аз 10 намуди серологии лептоспираҳо маълуманд. Дар ивб бештар Лептоспирозҳои заъфармавӣ ва безаъфарма омӯхта шудааст. Лептоспирозҳои заъфармавӣ ё бемории Вейл — Васильев (аз номи муҳаққиқони ин беморӣ — олимони немис А. Вейл, 1886 ва рус Н. П. Васильев, 1888), …

ЛОЛАДАРАХТ (Liriodendron tuli- pifera), дарахтест аз оилаи Magnoliaceae. Баландиаш 30—60 м. Барги лирашакли 4 — 6-парра, гули калони зарди ё сурхи сабзтоб (кутраш то 6 см), меваи ҷалғузашакл, тухми «қанотакдор» (вазни 1000 тоаш 60—63 г) дорад. Дар шахроити республика моҳи май гул карда, тухмаш октябр мепазад. Лоладарахт аз набототи қисми …

Мактаби биологӣ, ҳаёти ҷамъиятӣ инсониро дар асоси қонунҳои биология (мубориза баҳри зиндагӣ, интихоби табиӣ, таркиби ҳуҷайравии организм ва ғ.), инчунин истифодаи идеяҳои мальтусчигӣ ва нажодпарастӣ таъбир менамояд. Кӯшиши таъбири ҳодисаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ дар асоси биология ғайриилмист. В. И. Ленин қайд карда буд, ки ба соҳаи фанҳои ҷамъиятӣ кӯчонидани мафҳумҳои биологӣ …

ЛОЛААРӮСАК (Раpaver rhoeas), як навъ гиёҳи яксола. Пояаш (дарозиаш 5—40 см) ҳамида ва мӯякҳои дурушт дорад. Баргҳояш каммӯяк, баъзан тамомаи лучи паршаклу паррадор. Дарозии онҳо 10— 12 мм, гулбарг 4—18 мм буда, бо осони ва барвақт мерезанд; ранги онҳо сурхтоб, доғи сиёҳ доранд ё бедоғанд; ғӯзамевааш луч ва дарозиаш 15— …