АБУАБДУЛЛОҲИ ХОРАЗМӢ

АБУАБДУЛЛОҲИ ХОРАЗМӢ маъруф ба Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Юсуф Котибии Хоразмӣ (910, Балх – 1009, Хоразм), олим, мусиқашинос, таърихнигори форс-тоҷик. Абуабдуллоҳи Xоразмӣ дар зодгоҳаш Балх илмҳои маъмули замонашро омӯхта, барои такмили до­ниш ба Нишопур рафтааст. Дар он ҷо фаъолияти илмию адабии ӯ инкишоф ёфта, дар илмҳои фалсафа, бадеъ, мусиқӣ, риёзиёт, фалақиёт ва ғайра донишу малакаи тамом ҳосил кар­дааст.

Ӯро Нӯх ибни Насри Сомонӣ (ҳукмронии 943 – 954) ба дарбор даъват мекунад ва фаъолияти илмию адабиаш асосан дар Бухоро вусъат меёбад. Асараш «Мафотеҳ-ул-улум» («Калиди илмҳо»)-ро дар Бухоро ба забони арабӣ навишта ба Наср ибни Исмоили Сомонӣ бахшидааст, ки бо номи «Қомус»-и Юсуфи Хоразмӣ низ машҳур аст. Абуабдуллоҳи Xоразмӣ дар охири умраш ба Хоразм рафта, дар он чо то охи­ри умр зистааст ва тахаллуси «Хоразмӣ»-ро интихоб карданаш низ аз ҳа- мин ҷост.

Мероси илмию адабии Абуабдуллоҳи Xоразмӣ хеле ғанӣ мебошад. Ӯ аксари дастовардхои фарҳангии замони худро дар «Мафотеҳ-ул-улум» баён карда­аст. Донишманди эронӣ Ҳусайни Хидеви Ҷам китоби «Мафотеҳ-ул-улум»- ро ба забони форсӣ тарҷума кард, ки он соли 1969 ба тавассути Интишороти бунёди фарҳанги Эрон (чопхонаи Хоҷа, Техрон), ба табъ расид. У.  Тоиров